Wymiana matki

wymiana matki, zamiana matki – w rodzinie produkcyjnej zastąpienie matki inną matką, starej młodą, zgodnie z zaleceniami dwuletniej, wyeksploatowanej już pod względem czerwienia, lub jednorocznej w rodzinie o wydajności dużo niższej od przeciętnej w pasiece. Zastosowane w tych wymiarach brakowanie obejmuje rocznie około ¾ stanu ilościowego matek, jest zatem przedsięwzięciem o masowym charakterze, które należy osadzić w metodzie gospodarki pasiecznej i terminem dopasować do rozkładu sezonowego pożytku, aby nie wadzić zbiorom miodu, przy ogólnym jednak założeniu, że się ma na ten czas do dyspozycji młode matki pszczele, a sytuacja w rodzinach sprzyja ich przyjęciu, jak i też wyszukiwaniu matek starych. Prawdzie pasieki polskie odnawiają w ten sposób pogłowie matek tylko w 36% rocznie (lata 70. i 80. ubiegłego stulecia), ale reguły tego zabiegu pozostają takie same. Polegają one na wyszukaniu matki starej, odebraniu jej rodzinie i poddaniu matki młodej. W sumie jest to dość pracochłonne, przeto gwarancja powodzenie tego zabiegu ma tutaj duże znaczenie. Pszczelarz szuka jej w doborze odpowiednie metody poddawania matki, adekwatnej do aktualnych warunków, kształtowanych przez wiele czynników, które tu mają rożną wagę (warunki akceptacji matki). W ten sposób można poprawić skuteczność zabiegu, ale trzeba pamiętać, że żadna z wielu metod znanych i uważanych przez ich autorów za pewne, nie zawsze daje w powtórzeniach przypisywanej im skuteczności i sporo młodych matek ginie podczas wymiany. Z obawy przed takimi stratami wielu drobnych pszczelarzy rezygnuje z planowanej wymiany matek, pozostawiając rozwiązanie tej kwestii samym pszczołom (średnio w kraju 8,8% pasiek, w grupie pasiek do 10 pni – 22,7%), inni natomiast wprowadzają matki do rodzin poprzez odkłady, w których funkcjonują one zazwyczaj jako matki pomocnice, jednak większość pszczelarzy poddaje matki bezpośrednio do rodzin produkcyjnych, co się na ogół im się udaje, jeżeli rodzina jest w nastroju roboczym, pszczoły pilnie pracują w polu, a w ulu odciągają plastry, nie maja chęci do rojenia się ani do cichej wymiany matki, i gdy zostają pozbawione matki i odczuą już osierocenie ale jeszcze nie zakładają mateczników ratunkowych (od 2 d 6 godzin o osieroceniu). Do tego dodać trzeba odpowiednia porę sezonu, gdy jest w ulu duży udział pszczół młodych – zwykle pod koniec wiosny i u progu dojrzałości biologicznej rodziny (połowa czerwca), i czas trwałego pożytku. To są atuty rodziny pszczelej i środowiska, ze strony matki natomiast pasje jej dorodność i spokojne zachowanie się, zgodność rasowa i zgodność fizjologiczna z wymienianą matką (czerwiące matki zastępuje się czerwiącymi), technika poddawania matek zyskuje wówczas szersze granice tolerancji, jednak matkom wysokiej ceny należy się tutaj zawsze szczególna dbałość.