Roczny cykl rozwoju rodziny pszczelej

roczny cykl rozwoju rodziny pszczelej – powtarzające się corocznie okresy wzmożonej aktywności w wieloletnim życiu rodziny pszczelej, sygnalizowane podstawowymi datami fenologicznymi; po zakończonym pierwszym oblotem wiosennym okresem zimowym (średnia data krajowa 14 marzec), podczas którego pszczoły pozbawione swojej normalnej aktywności nie opuszczają ula, następuje silny rozwój rodziny, wyrażający się ciągłym przybytkiem czerwiu i młodych pszczół, przejmujących schedę po pszczołach zimowych, stopniowo wymierających, mniej więcej do początków maja; pszczoły wiosennej generacji stają się coraz liczniejsze, i wzrasta ich aktywność zarówno w ulu, jak i poza ulem, znoszą one pokarm, ale główny ich wysiłek jest skierowany wciąż na wychów czerwiu i powiększani gniazda; w porze kwitnienia sadów (kwitnienie wiśni 3 maj) są już w stanie budować nowe plastry (pobielanie plastrów); w miarę upływu czasu nagromadza się w rodzinie już tyle pszczół, że coraz to więcej z nich może zająć się zbieraniem nektaru, a w gronie karmicielek maleje obciążenie wychowem czerwiu i zarysowuje się nadprodukcja mleczka pszczelego, co jest sygnalizowane pojawieniem się w pasiece trutni (pierwszy lot trutni 22 maj); te biologiczne przemiany ilościowo-strukturalne pogłębiają się na ogół w szybkim tempie i prowadzą do osiągnięcia przez rodzinę dojrzałości biologicznej, kiedy nastąpi przesilenie czerwienia matki – generalnym zwiastunem nadejścia tej pory jest wyjście pierwszych rojów w pasiece, co w średnim ujęciu wypada w dniu 15 czerwca; pszczoły osiągają wtedy maksymalne możliwości do realizowania przyszłych zadań dla podtrzymania życia rodziny i gatunku – do rozmnażania się i gromadzenia pokarmu na zaopatrzenie zimowe; pszczelarz ujmuje to jako wkroczenie rodziny w okres produkcyjny, i uważa że rozładowanie tej jej potencjalnej energii może nastąpić albo poprzez rozmnażanie się – utworzenie nowej rodziny, albo przez pracę pszczół nad gromadzeniem miodu towarowego; wyniki pracy pszczół – ilość zebranego miodu – zależą w pierwszym rzędzie od rozmiarów pożytku, który w tym okresie jest przeważnie najobfitszy w przekroju sezonu i z tej racji nazywany głównym (początek 14 czerwca); po pożytku głównym (14 lipca) gdy kończy kwitnienie lipa drobnolistna (początek 3 lipca), bliżej jesieni aktywność pszczół stopniowo wygasa, zaprzestają one wychowu czerwiu, a po przekwitnięciu wrzosów (początek kwitnienia 15 sierpnia), z nastaniem chłodniejszych nocy coraz rzadziej opuszczają ul; z dniem ostatniego oblotu jesiennego (5 listopad) rozpoczyna się okres zimowy; prawie trzecią część roku pszczoły przebywają zimą w ulu – 129 dni, bez mała tyle samo czasu – 113 dni trwa okres po pożytku głównym do ostatniego oblotu jesiennego, wypełniony przygotowaniami się do zimy; z pozostałych 123 dni roku mają pszczoły 92 dni do dyspozycji na przygotowanie się do korzystania z pożytku głównego, pożytek główny trwa zaś 31 dni, czyli dwunastą część roku; taki jest naturalny bieg rozwoju rodziny pszczelej, synchronizuje on z rozkładem pożytku w tym sensie, że dojrzałość biologiczna rodziny zbiega się z terminem wystąpienia pożytku głównego, jak to wynika z wieloletnich obserwacji pszczelarskich (od roku 1946, zob. pszczelnicze badania terenowe w Polsce); ten modelowy schemat jest oparty na średnich datach dla kraju, stąd mogą zachodzić znaczne odchylnia regionalne, przede wszystkim w stosunku do występowania pożytków, zwłaszcza że ich dawniejsza ilościowa struktura w sezonie została naruszona kosztem udziału pożytku głównego w rocznym bilansie; więc dawnego typu niewymuszona synchronizacja pomiędzy rozwojem rodzin a układem pożytków zbyt często obecnie zawodzi, i pszczelarze muszą uciekać się do wymyślnych metod pielęgnacji pszczół by temu zaradzić; przede wszystkim chodzi tutaj o wyzbycie się produkcji pszczół popożytkowych oraz o przygotowanie rodzin na wykorzystanie towarowe wcześniejszych pożytków, z których wiele mogło uchodzić dawniej za rozwojowe.