Zamknięty rejon hodowli pszczoły w Bieszczadach

Wersja z 08:37, 17 lip 2012

W ostatnich latach XX wieku polscy pszczelarze zaczęli masowo wprowadzać pszczoły ras obcych w celach krzyżowania użytkowego. Proceder ten zagroził bezpośrednio zmieszańcowaniem pszczoły rodzimej, wykorzystywanej przede wszystkim jako podstawowy komponent do krzyżowania. By zapobiec całkowitej utracie wyselekcjonowanych naturalnie w polskich warunkach klimatyczno-przyrodniczych genów, potencjalnie wartościowych, podjęto próby ochrony genetycznej populacji miejscowych pszczoły. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku na mocy zarządzeń administracyjnych ustanowiono zamknięte rejony hodowli pszczoły: augustowski i kampinoski, zwrócono również uwagę na Bieszczady, jako odpowiedni teren na lokalizację kolejnego rejonu hodowli zamkniętej, w tym wypadku rodzimej pszczoły rasy kraińskiej, której zasięg naturalny w tym miejscu sięga granic Polski ^[1]. W terenie bieszczadzkim, pociętym pasmami wzniesień i gór widziano szansę na organizowanie skutecznej izolacji przestrzennej reprodukującej się populacji, której dobór rasowy można zresztą zawsze dowolnie kształtować ^{[przypis 1] [2]}. Rejon zamknięty hodowli w Bieszczadach ostatecznie jednak nie powstał. Organizacja hodowli zachowawcza rodzimej pszczoły kraińskiej w Polsce nadal pozostaje zagadnieniem otwartym.

Problem hodowli zachowawczej pszczoły kraińskiej w tej części Europy środkowej dotyka również i naszych południowych sąsiadów i może z tego powodu stać się wspólnym przedsięwzięciem. W latach 70. XX wieku zagadnienie hodowli zachowawczej poruszano przy kreśleniu ram współpracy Oddziału Pszczelnictwa ISiK i Słowackiego Instytutu Pszczelarskiego w Liptovskym Hradku. Strona polska wykroczyła nawet poza rozmowy gabinetowe i przeprowadziła rozeznanie terenowe.

Rozeznanie terenowe

W 1978 roku przy czynnym zaangażowaniu się Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt (obecnie Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt) zostały zebrane do badań morfologicznych próbki pszczół na zachodniej krawędzi Bieszczad: wzdłuż rzeki Osławy i jej lewobrzeżnego dopływu Osławicy na obszarze gminy Komańcza. Wyniki tych badań przedstawia praca ^[3].

Zbadana w 1978 roku pod względem cech morfologicznych populacja pszczół okazała się w przeciętnym ujęciu bardzo bliska rasie pszczół kraińskich selekcjonowanych w Polsce. Charakteryzowało ją jednak mniejsze wyrównanie niż wynosi graniczne w modelu rasy kraińskiej ^[4] przyjętym przez polskich hodowców. Braki jednorodności mogły wynikać z krzyżowania międzyrasowego, następującego bądź jako bieg rzeczy naturalny na rubieży zasięgu południowego rasy kraińskiej i południowego rasy środkowoeuropejskiej, bądź z krzyżowania inspirowanego przez pszczelarzy rasy kraińskiej i kaukaskiej. To odstępstwo od modelu w żadnym razie nie dyskwalifikowało wartości genetycznej tej populacji.

Kontynuując rozeznanie terenowe, latem 1981 roku studenci prof. J. Bobrzeckiego z ówczesnej Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie podczas wakacyjnej ekspedycji zebrali znaczącą liczbę prób pszczół w pasiekach na terenie Bieszczadzkich gmin: Baligród, Bukowiska, Komańcza, Solina, Zagórz. Próby te opracowano następnie w OP ISiK w Puławach, wyniki nie zostały jednak opublikowane.

Dane zebrane w terenie

Unikalny materiał zebrany w Bieszczadach w latach 1978 i 1981 jest udostępniony poniżej we wstępnym opracowaniu statystycznym. Przy ewentualnym publicznym wykorzystaniu tych danych należy bezwzględnie wskazać instytucje, które je wytworzyły, w przypadku danych z 1978 roku są to: Centralna Stacja Hodowli Zwierząt i OP ISiK w Puławach; zaś danych z 1981: AR-T w Olsztynie i OP ISiK w Puławach. Ponad to należy zacytować ApisWiki jako repozytorium, w którym dane te są publikowane.

Przypisy

1. ↑ Bieszczadzkie walory terenowe nadają sens uprawianiu w ten sposób hodowli zachowawczej niezależnie od istnienia innych efektywnych metod sympatrycznego utrzymania ras pszczół, zastosowanych np. przy hodowli zachowawczej pszczoły kaukaskiej.

Źródła

1. ↑ Gromisz M. (1967): Porównanie pszczoły Podkarpacia z pszczołami północnej Polski (Apis mellifica mellifica L.) i dorzecza Dunaju (Apis mellifica carnica Pollm.). Pszczeln. Zesz. Nauk. 11(1-3):1-35. PDF
2. ↑ Gromisz M. (1995): O stanie krajowej hodowli pszczół i kierunkach jej rozwoju. 195 publikacja ISiK, Skierniewice, s. 51. PDF
3. ↑ Gromisz M. (2012): Z badań morfologicznych pszczoły miodnej w Bieszczadach. Cz. I. Komańcza i okolice 1978. ApisWiki, czerwiec 2012. PDF
4. ↑ Gromisz M. (1981): Morfologiczna ocena populacji rojów w pasiekach zarodowych. Pszczeln. Zesz. Nauk. 25:51-66. PDF