Hodowla pszczoły w Polsce
Krajowa produkcja pszczelarska przynajmniej od lat siedemdziesiątych opiera się głównie na wykorzystaniu pszczół mieszańców międzyrasowych. W doborze ras do krzyżowannia ważne miejsce zajmuje pszczoła kaukaska. Łatwość importu matek pszczelich tej rasy z byłego ZSRR sprzyjała temu kierunkowi hodowli, który mógł się realizować praktycznie na szczeblu każdej pasieki produkcyjnej. W ten sposób praca selekcyjna hodowców radzieckich spożytkowana była przez polskich pszczelarzy, bez większej troski o własne rezerwy hodowlane pszczół tej rasy. Dominował program prosty: czystorasowe kaukaskie matki, córki matek importowanych z ZSRR, unasienione w warunkach pasiecznych tworzyły roje mieszańce F1. Strona ojcowska rekrutowała się zatem z populacji pszczół miejscowych, według zasięgu geograficznego należących do rasy środkowoeuropejskiej, która w tym procederze traciła stopniowo swój pierwotny czystorasowy charakter, a jej znaczenie jako komponentu do krzyżowania malało.
W takiej sytuacji wypadało zatroszczyć się o ochronę genetyczną naszej rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej, co też uczyniono[1]. Sprawa się skomplikowała również z powodu drugiego komponentu do krzyżowania: pszczoły kaukaskiej. W latach osiemdziesiątych wstrzymano import matek tej rasy z powodu rozprzestrzeniania się pasożyta Varroa jacobsoni, co groziło załamaniem programu użytkowego wykorzystania mieszańców. Podjęcie zatem kroków w kierunku gromadzenia rezerw genetycznych pszczół tej rasy stało się nieodzowne. Najprostszy wydawał się sposób oparty na opracowaniach Oddziału Pszczelnictwa ISK z zakresu hodowli zachowawczej małych populacji pszczół drogą tak zwaną pasieczno-laboratoryjną.
Prace badawcze na ten temat zostały w zasadzie rozpoczęte w połowie lat siedemdziesiątych, od roku 1981 głównie orientowane na pszczołę kaukaską. Chodziło o metody hodowlane i o pszczeli materiał. Dzięki temu przedsięwzięciu już w 1988 roku Oddział Pszczelnictwa ISK mógł przekazać praktyce pierwszą pulę matek pszczelich oraz przepis na reprodukcję populacji pszczoły kaukaskiej. W ten sposób kryzys w wytwarzaniu pszczół mieszańców użytkowych został zażegnany, a środki przeciwdziałania takim sytuacjom w przyszłości - opisano jasno w instrukcji wdrożeniowej Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej.
ApisWiki prezentuje zredagowaną wersje instrukcji ... uzupełnioną rejestrem matek pszczelich ...
Instrukcja wdrożeniowa zawiera opracowanie merytoryczne funkcjonowania systemu hodowli zachowawczej, opartego na współdziałaniu hodowców w skali krajowej. W systemie tym przewidziano rozpowszechnianie nieodpłatne materiału hodowlanego pszczoły rasy kaukaskiej, będącego w posiadaniu Oddziału Pszczelnictwa ISK, jak i materiału, który mogą udostępnić hodowcy podejmujący współpracę. Oddział Pszczelnictwa ISK dysponował wówczas pokaźnym zasobem pszczół rasy kaukaskiej, w którym kluczowa rola przypadła matkom świeżo pozyskanym z radzieckiego Instytutu Pczełowodstwa w Rybnem w ramach wynegocjonowanego w 1987 roku porozumienia o współpracy naukowej (strona polska zrewanżowała się matkami rasy środkowoeuropejskiej).
Tak pomyślane wdrożenia wnosiły szansę utworzenia na terenie kraju zamkniętej pod względem rozrodczym populacji pszczoły rasy kaukaskiej, w której utrzymaniu może uczestniczyć nieokreślona liczba hodowców współpracujących ze sobą na tym odcinku. Liczono się z tym, że do tego przedsięwzięcia może przystąpić każdy pszczelarz, jeżeli jest w stanie zaprowadzić w swojej pasiece pszczoły kaukaskie i tę populację reprodukować w czystości rasowej z pomocą sztucznego uansieniania matek pszczelich. Kwestię metod hodowli, selekcji i doboru, potraktowano liberalnie, zarówno co do zakresu i zaangażowania jak i efektu w sferze wykorzystywania matek pszczelich i rojów tej populacji pod względem hodowlanym i użytkowym. Znaczy to, że licencja hodowlana nie warunkuje uczestnictwa w tym przedsięwzięciu, ani nie przeszkadza. W systemie ogólnokrajowym wdrożenia każdy hodowca miał więc otwartą drogę do korzystnia z materiału hodowlanego innych hodowców tej sieci, udostępniając przy tym swój dorobek hodowlany.
W okresie trzech lat, od 1988 do 1990 roku, Oddział Pszczelnictwa ISK wniósł do krajowej puli 935 matek pszczelich nie licząc własnych zasobów. Ten materiał genetyczny, przetworzony i zintegrowany z tym, który był w posiadaniu polskich hodowców, jest źródłem ich obecnych sukcesów w postaci linii pszczół, uznanych i cenionych w krzyżowaniu. Ciągłość rodowodów jest tutaj oczywista. W niniejszej publikacji zebrano dokumentację hodowlaną zrębów tej źródłowej populacji zachowawczej.
