Hodowla pszczoły w Polsce

Wersja z 01:44, 4 gru 2011

Krajowa produkcja pszczelarska przynajmniej od lat siedemdziesiątych opiera się głównie na wykorzystaniu pszczół mieszańców międzyrasowych. W doborze ras do krzyżowannia ważne miejsce zajmuje pszczoła kaukaska. Łatwość importu matek pszczelich tej rasy z byłego ZSRR sprzyjała temu kierunkowi hodowli, który mógł się realizować praktycznie na szczeblu każdej pasieki produkcyjnej. W ten sposób praca selekcyjna hodowców radzieckich spożytkowana była przez polskich pszczelarzy, bez większej troski o własne rezerwy hodowlane pszczół tej rasy. Dominował program prosty: czystorasowe kaukaskie matki, córki matek importowanych z ZSRR, unasienione w warunkach pasiecznych tworzyły roje mieszańce F1. Strona ojcowska rekrutowała się zatem z populacji pszczół miejscowych, według zasięgu geograficznego należących do rasy środkowoeuropejskiej, która w tym procederze traciła stopniowo swój pierwotny czystorasowy charakter, a jej znaczenie jako komponentu do krzyżowania malało.

W takiej sytuacji wypadało zatroszczyć się o ochronę genetyczną naszej rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej, co też uczyniono[1]. Sprawa się skomplikowała również z powodu drugiego komponentu do krzyżowania: pszczoły kaukaskiej. W latach osiemdziesiątych wstrzymano import matek tej rasy z powodu rozprzestrzeniania się pasożyta Varroa jacobsoni, co groziło załamaniem programu użytkowego wykorzystania mieszańców. Podjęcie zatem kroków w kierunku gromadzenia rezerw genetycznych pszczół tej rasy stało się nieodzowne. Najprostszy wydawał się sposób oparty na opracowaniach Oddziału Pszczelnictwa ISK z zakresu hodowli zachowawczej małych populacji pszczół drogą tak zwaną pasieczno-laboratoryjną.

Prace badawcze na ten temat zostały w zasadzie rozpoczęte w połowie lat siedemdziesiątych, od roku 1981 głównie orientowane na pszczołę kaukaską. Chodziło o metody hodowlane i o pszczeli materiał. Dzięki temu przedsięwzięciu już w 1988 roku Oddział Pszczelnictwa ISK mógł przekazać praktyce pierwszą pulę matek pszczelich oraz przepis na reprodukcję populacji pszczoły kaukaskiej. W ten sposób kryzys w wytwarzaniu pszczół mieszańców użytkowych został zażegnany, a środki przeciwdziałania takim sytuacjom w przyszłości - opisano jasno w instrukcji wdrożeniowej Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej ^[1].

ApisWiki prezentuje zredagowaną wersję instrukcji ... uzupełnioną rejestrem matek pszczelich ...

Instrukcja wdrożeniowa zawiera opracowanie merytoryczne funkcjonowania systemu hodowli zachowawczej, opartego na współdziałaniu hodowców w skali krajowej. W systemie tym przewidziano rozpowszechnianie nieodpłatne materiału hodowlanego pszczoły rasy kaukaskiej, będącego w posiadaniu Oddziału Pszczelnictwa ISK, jak i materiału, który mogą udostępnić hodowcy podejmujący współpracę. Oddział Pszczelnictwa ISK dysponował wówczas pokaźnym zasobem pszczół rasy kaukaskiej, w którym kluczowa rola przypadła matkom świeżo pozyskanym z radzieckiego Instytutu Pczełowodstwa w Rybnem w ramach wynegocjonowanego w 1987 roku porozumienia o współpracy naukowej (strona polska zrewanżowała się matkami rasy środkowoeuropejskiej).

Tak pomyślane wdrożenia wnosiły szansę utworzenia na terenie kraju zamkniętej pod względem rozrodczym populacji pszczoły rasy kaukaskiej, w której utrzymaniu może uczestniczyć nieokreślona liczba hodowców współpracujących ze sobą na tym odcinku. Liczono się z tym, że do tego przedsięwzięcia może przystąpić każdy pszczelarz, jeżeli jest w stanie zaprowadzić w swojej pasiece pszczoły kaukaskie i tę populację reprodukować w czystości rasowej z pomocą sztucznego uansieniania matek pszczelich. Kwestię metod hodowli, selekcji i doboru, potraktowano liberalnie, zarówno co do zakresu i zaangażowania jak i efektu w sferze wykorzystywania matek pszczelich i rojów tej populacji pod względem hodowlanym i użytkowym. Znaczy to, że licencja hodowlana nie warunkuje uczestnictwa w tym przedsięwzięciu, ani nie przeszkadza. W systemie ogólnokrajowym wdrożenia każdy hodowca miał więc otwartą drogę do korzystnia z materiału hodowlanego innych hodowców tej sieci, udostępniając przy tym swój dorobek hodowlany.

W okresie trzech lat, od 1988 do 1990 roku, Oddział Pszczelnictwa ISK wniósł do krajowej puli 935 matek pszczelich nie licząc własnych zasobów. Ten materiał genetyczny, przetworzony i zintegrowany z tym, który był w posiadaniu polskich hodowców, jest źródłem ich obecnych sukcesów w postaci linii pszczół, uznanych i cenionych w krzyżowaniu. Ciągłość rodowodów jest tutaj oczywista. W niniejszej publikacji zebrano dokumentację hodowlaną zrębów tej źródłowej populacji zachowawczej.