Pszczelnicze badania terenowe w Polsce

Z ApisWiki.PL
Wersja Wikiadmin (dyskusja | edycje) z dnia 20:00, 23 paź 2013
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej Instytut Pszczelnictwa [1] rozwinął szeroko badania terenowe. W pewnym sensie była to realizacja projektów poczynionych jeszcze przed wojną. Jednym z nich było powołanie społecznej sieci korespondentów-obserwatorów pośród pszczelarzy w Polsce. Przedsięwzięcie to, rozpoczęte w 1946 roku, w ciągu ponad 50 lat przyniosło znakomite rezultaty poznawcze w obszarze fenologii pszczelarskiej, biologii pszczół i ekonomiki produkcji pasiecznej. Powstanie i praca sieci korespondentów Instytutu były przedsięwzięciem naukowym, a i zjawiskiem socjologicznym, bez precedensu w Europie.

Zadaniem korespondenta była obserwacja w rejonie, w którym utrzymywał on pasiekę, określonych zjawisk w przyrodzie i w życiu rodzin pszczelich. Swoje obserwacje korespondenci zapisywali w kwestionariuszach, które dwa razy do roku przesyłali do Instytutu Pszczelnictwa. Korespondenci pracowali bezinteresownie. Od 1950 część korespondentów systematycznie ważyła w swojej pasiece wybrany ul – tworząc w ten sposób ogólnokrajową sieć punktów wagowych. W pierwszych latach działalności sieci Instytut zebrał również dane o systemach uli, w których gospodarują korespondenci. W latach 70. korespondentów pytano również o stwierdzone zatrucia pszczół w skutek zabiegów agrotechnicznych.

Tematyczne opracowania pozyskanych z terenu danych były okresowo publikowane w Pszczelniczych Zeszytach Naukowych oraz w formie spopularyzowanej w Pszczelarstwie i odrębnych wydawnictwach. Opracowania koncentrowały się na zagadnieniach: fenologii pszczelarskiej, pożytków pszczelich i ich wykorzystaniu, opłacalności produkcji pszczelej. Innym ważnym badaniem przeprowadzonym w latach 1957- 1959 była inwentaryzacja pszczoły krajowej – badanie morfometryczne zmierzające do obiektywnego, ilościowego opisania zróżnicowania populacji pszczoły miodnej występującej na ziemiach Polskich. W ograniczonym zakresie prace tego rodzaju podjęli już przed II wojną A.Demianowicz i S.Sekutowicz, materiał zgromadzony przez tych badaczy stanowi uzupełnienie prac Instytutu. Podstawą inwentaryzacji były próby pszczół zbierane w wytypowanych pasiekach na terenie całego kraju i nadsyłane do Instytutu. Zgromadzony materiał badawczy był tak złożony, że jego opracowanie wymagało posłużenia się najnowocześniejszymi znanymi wówczas technikami analizy danych (do takich należała taksonomia wrocławska) oraz najwydajniejszymi z dostępnych w Polsce maszyn cyfrowych, w Państwowym Instytucie Matematycznym we Wrocławiu. Uzyskane wyniki inwentaryzacji, opublikowane w 1966 roku, mają podstawowe znaczenie dla badań genetyki i ekologii pszczoły w Europie. W trakcie tych prac powstała również praktyczna metodyka pomiarów cech morfologicznych oraz efektywne metody tworzenia statystycznych modeli ras pszczół, wykorzystywane do dzisiaj przez krajowych hodowców.

Obok wspomnianych już opracowań danych pozyskanych od pszczelarzy korespondentów-obserwatorów oraz inwentaryzacji pszczoły krajowej, w drugiej połowie XX w. zrealizowano w Polsce szereg innych terenowych projektów badawczych, prowadzonych na mniejszą skalę, w krótszym czasie, lub incydentalnych, jak badanie radioaktywności miodu po awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 roku. Wykonawcą lub koordynatorem badań w większości przypadków był Instytut Pszczelnictwa, współdziałały z nim uczelnie rolnicze, liczne zakłady terenowe oraz Związki Pszczelarskie.

Poniżej podejmujemy próbę stworzenia przewodnika po tematyce pszczelniczych badań terenowych w Polsce. Omówienia i bibliografia będą w stopniowo uzupełniane, tak by (co jest zamierzeniem redakcji) przekształciły się w jednolite w formie i wyczerpujące w treści opracowanie źródłowe. Wyróżnione zagadnienia nie są rozłączne: niektóre z nich są wyodrębniane tradycyjnie, inne odpowiadają konkretnym zrealizowanym projektom badawczym, tym samym niektóre pozycje bibliograficzne wymieniane są wielokrotnie.

  1. Nazwa „Instytut Pszczelnictwa” ma tu charakter umowny, placówka naukowa, która prowadziła opisywane badania ulegała przekształceniom administracyjnym przy zachowaniu ciągłości pracy; formalnie nosiła ona kolejno nazwy: Instytut Pszczelarski w Lublinie (1946 - 1948), Oddział Pszczelarski PINGW w Puławach (1948-1950), Zakład Pszczelarski Instytutu Zootechniki w Krakowie (1950-1951), Dział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Lublinie (1951-1963), Zakład Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach (1963-1965), Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Puławach (1965-2011). Nazwy i daty wg: Leon Bornus, Z historii Instytutu Pszczelarskiego. (Lublin-Skierniewice-Puławy), Puławy 1993, ss. 5-11.


Spis treści

Pszczelnicze badania terenowe w Polsce

Sieć korespondentów Instytutu Pszczelnictwa

Fenologia pszczelarska

Badania morfometryczne pszczoły w Polsce i w krajach ościennych

Kontrola wagowa pożytków pszczelich

Higiena pasiek

Zatrucia pszczół w wyniku zabiegów agrotechnicznych

Od-środowiskowe skażenia miodu i produktów pszczelich

Wielkość komórek naturalnego plastra pszczelego

Międzyrasowe mieszańce heterozyjne

Obrót matkami pszczelimi

Opłacalność pasiecznictwa

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia