Pszczelnicze badania terenowe w Polsce

Z ApisWiki.PL
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej Instytut Pszczelnictwa [1] rozwinął szeroko badania terenowe. W pewnym sensie była to realizacja projektów poczynionych jeszcze przed wojną. Jednym z nich było powołanie społecznej sieci korespondentów-obserwatorów pośród pszczelarzy w Polsce. Przedsięwzięcie to, rozpoczęte w 1946 roku, w ciągu ponad 50 lat przyniosło znakomite rezultaty poznawcze. Powstanie i praca sieci korespondentów Instytutu były przedsięwzięciem naukowym, a i zjawiskiem socjologicznym, bez precedensu w Europie.

Zadaniem korespondenta była obserwacja w rejonie, w którym utrzymywał on pasiekę, określonych zjawisk w przyrodzie i w życiu rodzin pszczelich. Swoje obserwacje korespondenci zapisywali w kwestionariuszach, które przesyłali do Instytutu Pszczelnictwa. Korespondenci pracowali bezinteresownie. Od 1950 część korespondentów systematycznie ważyła w swojej pasiece wybrany ul – tworząc w ten sposób ogólnokrajową sieć punktów wagowych. W pierwszych latach działalności sieci Instytut zebrał również dane o systemach uli, w których gospodarują korespondenci. W latach 70. korespondentów pytano również o stwierdzone zatrucia pszczół w skutek zabiegów agrotechnicznych. Tematyczne opracowania pozyskanych z terenu danych były okresowo publikowane w Pszczelniczych Zeszytach Naukowych oraz w formie spopularyzowanej w Pszczelarstwie i odrębnych wydawnictwach. Opracowania koncentrowały się na zagadnieniach: fenologii pszczelarskiej, pożytków pszczelich i ich wykorzystaniu, opłacalności produkcji pszczelej.

Innym ważnym badaniem przeprowadzonym w latach 1957- 1959 była inwentaryzacja pszczoły krajowej – badanie morfometryczne zmierzające do obiektywnego, ilościowego opisania zróżnicowania populacji pszczoły miodnej występującej na ziemiach Polskich. W ograniczonym zakresie prace tego rodzaju podjęli już przed II wojną A.Demianowicz i S.Sekutowicz, materiał zgromadzony przez tych badaczy stanowi uzupełnienie prac Instytutu. Podstawą inwentaryzacji były próby pszczół zbierane w wytypowanych pasiekach na terenie całego kraju i nadsyłane do Instytutu. Zgromadzony materiał badawczy był tak złożony, że jego opracowanie wymagało posłużenia się najnowocześniejszymi znanymi wówczas technikami analizy danych (do takich należała taksonomia wrocławska) oraz najwydajniejszymi z dostępnych w Polsce maszyn cyfrowych, w Państwowym Instytucie Matematycznym we Wrocławiu. Uzyskane wyniki inwentaryzacji, opublikowane w 1966 roku, mają podstawowe znaczenie dla badań genetyki i ekologii pszczoły w Europie. W trakcie tych prac powstała również praktyczna metodyka pomiarów cech morfologicznych oraz efektywne metody tworzenia statystycznych modeli ras pszczół, wykorzystywane do dzisiaj przez krajowych hodowców.

Obok wspomnianych już opracowań danych pozyskanych od pszczelarzy korespondentów-obserwatorów oraz inwentaryzacji pszczoły krajowej, w drugiej połowie XX w. zrealizowano w Polsce szereg innych terenowych projektów badawczych, prowadzonych na mniejszą skalę, w krótszym czasie, lub incydentalnych, jak badanie radioaktywności miodu po awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 roku. Wykonawcą lub koordynatorem badań w większości przypadków był Instytut Pszczelnictwa, współdziałały z nim uczelnie rolnicze, liczne zakłady terenowe oraz Związki Pszczelarskie.

Poniżej podejmujemy próbę stworzenia przewodnika po tematyce pszczelniczych badań terenowych w Polsce. Bibliografia i omówienia będą w stopniowo uzupełniane, tak by (co jest zamierzeniem redakcji) przekształciły się w jednolite w formie i wyczerpujące w treści opracowanie źródłowe. Wyróżnione zagadnienia nie są rozłączne: niektóre z nich są wyodrębniane tradycyjnie, inne odpowiadają konkretnym zrealizowanym projektom badawczym, tym samym niektóre pozycje bibliograficzne wymieniane są wielokrotnie.

  1. Nazwa „Instytut Pszczelnictwa” jest tu umowna, placówka naukowa, która prowadziła opisywane badania ulegała przekształceniom administracyjnym przy zachowaniu ciągłości pracy; formalnie nosiła ona kolejno nazwy: Instytut Pszczelarski w Lublinie (1946 - 1948), Oddział Pszczelarski PINGW w Puławach (1948-1950), Zakład Pszczelarski Instytutu Zootechniki w Krakowie (1950-1951), Dział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Lublinie (1951-1963), Zakład Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach (1963-1965), Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa w Puławach (1965-2011). Nazwy i daty wg: Leon Bornus, Z historii Instytutu Pszczelarskiego. (Lublin-Skierniewice-Puławy), Puławy 1993, ss. 5-11.

Spis treści

Badania morfometryczne pszczoły w Polsce i w krajach ościennych

Bornus L., Demianowicz A., Gromisz M. (1966): Morfometryczne badania krajowej pszczoły miodnej Apis mellifica L.. Pszczeln. Zesz. Nauk. 10(1-2-3-4):1-46. PDF

Bornus L., Gromisz M. (1963): Zależność wielkości pszczoły od szerokości geograficznej. Pszczeln. Zesz. Nauk. 7(2):49-61. PDF

Bornus L., Chuda-Mickiewicz B., Kantorek R., Kosidło Z., Prabucki J., Rafińska B., Skiba E., Szpet L. (1981): Morfologiczna ocena pszczół województwa szczecińskiego. Pszczeln. Zesz. Nauk. 25:67-84. PDF

Demianowicz A., Gromisz M. (1966): Materiały do poznania pszczoły na pograniczu środkowej i wschodniej Europy. Pszczeln. Zesz. Nauk. 10(1-2-3-4):47-55. PDF

Gromisz M. (1961): Zmienność długości języczka u pszczoły krajowej.Pszczeln. Zesz. Nauk. 5:1-31. PDF

Gromisz M. (1963): Zmienność długości języczka pszczół w Polsce w zależności od szerokości geograficznej. Pszczeln. Zesz. Nauk. 7(1):15-22. PDF

Gromisz M. (1967): Porównanie pszczoły Podkarpacia z pszczołami północnej Polski (Apis mellifica mellifica L.) i dorzecza Dunaju (Apis mellifica carnica Pollm.). Pszczeln. Zesz. Nauk. 11(1-3):1-35. PDF

Gromisz M. (1968): Badania morfometryczne krainki selekcjonowanej w Polsce i Niemieckiej Republice Demokratycznej. Pszczeln. Zesz. Nauk. 12(3):99-115. PDF

Gromisz M. (2012): Z badań morfologicznych pszczoły miodnej w Bieszczadach. Cz. I. Komańcza i okolice 1978. ApisWiki, czerwiec 2012. PDF

Fenologia pszczelarska

Gromisz M. (1998): Pożytki i gotowość rodzin pszczelich do ich wykorzystania. 244 publikacja ISiK, Skierniewice. ISBN 83-87617-23-7.

Daty zakwitania wybranych gatunków roślin

Gromisz M. (1993): Daty zakwitania ważniejszych roślin miododajnych w Polsce w latach 1946-1986. Pszczeln. Zesz. Nauk. 37:89-101. PDF

Data pierwszego oblotu wiosennego

Data wyjścia pierwszego roju w sezonie

Data ostatniego oblotu jesiennego

Higiena pasiek

Intensyfikacja produkcji pasiecznej

Ocena wagowa pożytków pszczelich

Gromisz M., Bownik K. (1969): Warunki przyrodniczo-pożytkowe i osiągnięcia produkcyjne pasiek w Polsce w latach 1946-1966. Pszczeln. Zesz. Nauk. 13(1-2-3):1-55. PDF

Gromisz M. (1998): Pożytki i gotowość rodzin pszczelich do ich wykorzystania. 244 publikacja ISiK, Skierniewice. ISBN 83-87617-23-7.

Międzyrasowe mieszańce heterozyjne

Obrót matkami pszczelimi

Obrót rojami pszczelimi

Od-środowiskowe skażenia miodu i produktów pszczelich

Kubik M., Michalczuk L. (1987): Radioaktywne skażenie miodu w roku 1986. Pszczelarstwo 38(3):7-8. PDF

Opłacalność pasiecznictwa

Pszczelnicze badania terenowe w Polsce

Bornus L. (1955): Z badań nad pszczelnictwem w Polsce. Prace Instytutu Sadownictwa 1:221-236. PDF

Bornus L. (1993): Z historii Instytutu Pszczelarskiego. (Lublin-Skierniewice-Puławy), Puławy. PDF

Bornus L. (2000): Pszczelarskie doświadczenia terenowe. 273 publikacja ISiK, Oddział Pszczelnictwa ISiK w Puławach. ISBN 83-87617-82-2. PDF

Kostrzewski Z. (1987): Działalność organizacji pszczelarskich w Wielkopolsce. PWRiL, Poznań, ss.63-64.

Sezonowy rozwój rodziny pszczelej

Sieć korespondentów Instytutu Pszczelnictwa

Apel do Czytelników. Pasieka 1946, I/III(3-4):39. PDF

L.B. (1951): Korespondenci terenowi w pracach Działu Pszczelnictwa. Pszczelarstwo 2(4):41. PDF

Systemy uli w Polsce

Bornus L. (1952): Systemy uli w pasiekach polskich. Pszczelarstwo 3(3):7. PDF

Wielkość komórek naturalnego plastra pszczelego

Zatrucia pszczół w wyniku zabiegów agrotechnicznych

Gromisz Z. (1976): Zatrucia pszczół w sezonie pszczelarskim 1975 na podstawie badań ankietowych. Pszczelarstwo 27(5):7. PDF

Gromisz Z. (1977): Zatrucia pszczół w sezonie 1976 r. Pszczelarstwo 28(7):7. PDF

Gromisz Z. (1978): Zatrucia pszczół w sezonie 1977. Pszczelarstwo 29(7):6. PDF

Gromisz Z. (1979): Zatrucia pszczół w sezonie 1978 r. Pszczelarstwo 30(7):10. PDF

Gromisz Z. (1981): Zatrucia pszczół pestycydami w latach 1979-1980. Pszczelarstwo 32(7):6. PDF

Gromisz Z. (1982): Zatrucia pszczół pestycydami. Pszczelarstwo 33(10):7. PDF

Gromisz Z. (1983): Zatrucia pszczół pestycydami w pasiekach korespondentów Oddziału Pszczelnictwa ISK. Pszczelarstwo 34(8):10-11. PDF

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia