Johann Gregory Mendel

Johann Gregory Mendel (1822-1884) - zakonnik z racji racjonalnych, przyrodnik z zamiłowania, twórca teoretycznych podstaw współczesnej genetyki, także pszczelarz. Urodził się 20 lipca 1822 (w autobiografii: 22 lipca) w Jasienicy na Śląsku Opawskim w niezbyt zamożnej włościańskiej rodzinie. Za namową nauczyciela nie poprzestał na wiedzy zdobytej w miejscowej szkółce. W 1833-1840 uczęszczał do jednorocznej szkoły w Lipniku i do gimnazjum w Opawie, a w 1841-1842 uczył się filozofii w Ołomuńcu, co było niezbędne do podjęcia studiów uniwersyteckich. W międzyczasie jego sytuacja materialna mocno się skomplikowała, musiał na utrzymanie dorabiać korepetycjami, rujnując sobie zdrowie, które poprzez rok czasu reperował na łonie rodziny. Nie chcąc być ciężarem dla siostry, która oferowała mu pomoc materialną, zrezygnował w rezultacie ze studiów uniwersyteckich na rzecz nowicjatu w zakonie augustianów w Brnie, widząc w tym zapewnienie sobie bytu i możliwości dalszego kształcenia się, w czym się nie zawiódł. Do zakonu wstąpił w 1843, przybierając imię Gregory, odtąd którym zawsze się posługiwał; oddał się studiom teologii. Święcenia kapłańskie uzyskał w 1849. Był czynny przy kościele farnym w Brnie, opiekował się także szpitalem, prowadził wykłady w gimnazjum, nade wszystko jednak pogłębiał swoją wiedzę. W 1851-1853 odbył uniwersyteckie studia przyrodnicze w Wiedniu. Po powrocie do Brna nauczał fizyki i biologii w gimnazjum i został członkiem Naukowego Towarzystwa Przyrodniczego (Naturforschende Verein). Jednocześnie od 1857 przez wiele lat prowadził obserwacje mieszańców roślin, głównie różnych odmian grochu siewnego, które uprawiał w klasztornym ogrodzie. Oparł się na wyselekcjonowanych liniach czystych, i ograniczając się do badania nielicznych ale wyraźnych cech, ustalał liczebnie potomstwo w kolejnych pokoleniach mieszańców w obrębie każdej rośliny - dzięki tej metodzie po raz pierwszy odkrył w zjawiskach dziedziczenia prawidłowości, które wyjaśnił szeregiem hipotez. Wyniki tych doświadczeń opublikował w 1866 w pracy Versuche über Pfanzen - Hybryden (wydanie polskie Badania nad mieszańcami roślin, 1915). Praca ta nie została doceniona przez ówczesny świat nauki i poszła w zapomnienie, dopiero w 1910 odkryto ją, a opisane w niej prawidłowości nazwano prawami Mendla. Wiosną 1868 objął funkcje opata, odtąd datuje się jego ścisły związek z pszczelarstwem, gdyż prowadzoną przez swojego poprzednika klasztorną pasiekę otoczył troskliwą opieką angażując się w dogląd pszczół osobiście, m.in. urządził nowy pawilon pszczelarski. Życiem pszczół z pewnością interesował się już od dawna, ale teraz sam stał się pszczelarzem i udzielał się publicznie. Gdy w 1869 zakładano Morawski Związek Pszczelarski, był przy tym obecny, a w 1870 stał się jego aktywnym członkiem. W 1871 uczestniczył w Wędrownym Zjeździe Pszczelarzy w Kolonii. Miewał wykłady, na których przedstawiał nowe metody chowu pszczół. Nierzadko też występował w roli kwiaciarza i sadownika prezentując na wystawach eksponaty z klasztornych upraw, często zresztą nagradzane. Pasjonowała go również meteorologia, poświęcił się studiom i opracowaniom obserwacji gromadzonych przez stacje meteorologiczne powstające wówczas na Morawach. Jako już opatowi wiele zmartwienia przyniosło mu zarządzanie dobrami klasztornymi, przede wszystkim ich opodatkowanie w 1874, czego nie uznawał i z czym nie mógł pogodzić się do końca swojego żywota. Zmarł 6 stycznia w Brnie.