Jan Dolinowski

Aktualna wersja na dzień 09:30, 10 sty 2018

Jan Dolinowski (1814-1875) - ksiądz unicki wielkiej miary i pszczelarz doskonały, konstruktor prototypu nowoczesnego ula ramowego i twórca podstaw przemysłowego chowu pszczół.

Biografia

Urodził się 15 maja 1814 w Hańsku k. Włodawy jako syn księdza unickiego, miejscowego proboszcza i zarazem wykładowcy w chełmskim seminarium duchownym; otrzymał staranne wykształcenie, początkowo u księży Pijarów w Chełmie do 1826, następnie w szkołach wojewódzkich w Lublinie do 1831, a 1831-1832 uczył się w Warszawie w szkole leśnej, do czasu gdy za namową swoich najbliższych wstąpił do seminarium chełmskiego. W 1836 skończył wydział teologii, uzyskał święcenia kapłańskie i otrzymał probostwo w Cycowie, gdzie osiadł na najbliższe 20 lat. W jego zainteresowaniach poza duszpasterskich pojawia się wątek pszczelarski; zakłada pasiekę, chłonie wiedzę praktyczną i teoretyczną chowu pszczół, uczy się obcych języków, aby czytać dzieła francuskie, niemieckie, angielskie, rosyjskie i włoskie, świetnie poznaje naturę pszczoły miodnej i ówczesne technologie pasieczne, zna i docenia odkrycia J. Dzierżona i C. Siebolda, prowadzi wnikliwe obserwacje pasieczne; nawiązuje współpracę z pszczelarzami, propaguj nowe metody chowu pszczół, prowadzi wykłady (1851) w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnego w Marymoncie k. Warszawy. Jego liczne artykuły i rozprawy pszczelarskie, zamieszczane w Kalendarzu astronomiczno-gospodarskim Gazety Rolniczej, Tygodniku Rolniczo-przemysłowym i Korespondencie Rolniczym, ciszą się dużą poczytnością, jak i wydana 1854 w Warszawie książka Chów pszczół w ścisłym połączeniu metody miodnej z rojną; gospodaruje w ulach różnych systemów, nierozbieralnych i snozowych Dzierżona, zaprząta jego uwagę ul Nutta i poziomo dzielony ul Christa. Poznaje zalety i niedostatki tych uli, ocenia krytycznie wynikające z konstrukcji ograniczenia możliwości ingerencji pszczelarza w kształtowania się relacji pomiędzy pojemnością ula a siłą rodziny pszczelej, czy to przez poszerzanie gniazda, czy też zwiększania pojemności ula. Sięga zatem po zapomniany ul Hubera, zestawiany z oddzielnych ramek, ramki te modyfikuje (zmniejsza szerokość beleczki dolnej, a górną wydłuża w wąsy), umieszcza je w futerale podobnym wyglądem do kuferka, i tak powstaje w 1854 prototyp nowoczesnego rozbieralnego ula ramowego z obsługą górną, niezależnie od trzy lata wcześniej zbudowanego na kontynencie amerykańskim przez L. Langstrotha. Ta nowa konstrukcja została przez pszczelarzy zauważona i doceniona, wyróżniona w 1859 srebrnym medalem na wystawie rolniczej w Łowiczu wzbudziła powszechne zainteresowanie i znalazła naśladowców, umiejętni zresztą przez konstruktora przedstawiona wraz z opisem metody gospodarki pasiecznej w książce Zasady pszczolnictwa zastosowane do konstrukcji ula ramowego, wydanej w tym samym roku i tłumaczonej na język rosyjski i niemiecki. W ten sposób powstały podstawy przemysłowego chowu pszczół, ich twórca oddawszy się pszczelarstwu nie zaniedbuje jednak obowiązków duszpasterskich. Podczas epidemii cholery opiekował się moralni i materialnie ludźmi, za co otrzymał złoty krzyż kapłański. W 1875 przeniósł się na probostwo do Hańska. Zajął się hodowlą kwiatów, ale z pomocą swojego syna Szymona nadal uprawiał pszczelarstwo i upowszechniał swoje osiągnięcia na tym polu. Szanował poglądy innych, ale bronił się skutecznie przed atakami przeciwników, których nie brakowało. Jego ul przyjął się jednak powszechnie w Kongresówce i dalej na wschód. Wybuch powstania styczniowego przerwał jego działalność publicystyczną, podupadł na zdrowiu szykanowany w czasie likwidacji unii, której do końca pozostał wierny. Schorowanego czekało zesłanie na Sybir wraz z grupą parafian. Żandarmi zastali go umierającego. Zmarł 10 stycznia 1875, grób jego został zrównany z ziemią, mieszkańcy Hańska i Cycowa zachowali jednak w pamięci swojego kapłana, czemu dawali wyraz gromadząc się co rocznie na cmentarzu w dniu Wielkiej Nocy wbrew zakazom zaborcy. W kilka miesięcy po śmierci tego znakomitego pszczelarza ukazała się w wydaniu książkowym jego Pszczolnictwo praktyczne, czyli chów pszczół w ulu ramowym, zastosowanym do naszego klimatu, z ulepszeniami praktycznymi pszczolarzy, drukowane uprzednio w Gazecie Rolniczej. Jego pomysł na nowoczesny ul utrwalił się już na dobre w środowisku pszczelarzy. Ul eksponowany na wystawach rolniczo-przemysłowych w 1867 i 1875 uznany został przez konferencję pszczelarzy Królestwa Kongresowego za najlepszy (ule Dolinowskiego). Nad dalszym jego doskonaleniem pracowali kolejno: syn konstruktora ula S. Dolinowski oraz G. Gebethner, J. Ramoszyński, i wreszcie K. Lewicki, a w bliższych nam czasach wątek ten podjęli S. Brzósko, T. Ciborowski i J. Kretczmer.

Źródła

• Wacław Gallar (1955): Sto lat polskiego ula. Pszczelarstwo 6(11):23-24. PDF

• Franciszek Osiak (1958): Ks. Jan Dolinowski - pszczelarz doskonały. Pszczelarstwo 9(7-8):230-233. PDF