Hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej
Krajowa produkcja pszczelarska przynajmniej od lat 70. XX wieku opiera się głównie na wykorzystaniu pszczół mieszańców międzyrasowych. W doborze ras do krzyżowania ważne miejsce zajmuje pszczoła kaukaska. W latach 70. łatwość importu matek pszczelich tej rasy z ówczesnego ZSRR sprawiała, iż większość polskich pszczelarzy, nie przejawiała troski o własne rezerwy hodowlane pszczół rasy kaukaskiej. Dominował program prosty: czystorasowe kaukaskie matki, córki matek importowanych z ZSRR, unasienione w warunkach pasiecznych tworzyły roje mieszańce F1. Strona ojcowska rekrutowała się zatem z populacji pszczół miejscowych, według zasięgu geograficznego należących do rasy środkowoeuropejskiej, która w tym procederze traciła stopniowo swój pierwotny czystorasowy charakter, a jej znaczenie jako komponentu do krzyżowania malało. W takiej sytuacji wypadało zatroszczyć się o ochronę genetyczną naszej rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej, co też uczyniono tworząc rejony zamknięte hodowli pszczoły: augustowski i kampinoski.
Sprawa się skomplikowała również z powodu drugiego komponentu do krzyżowania: pszczoły kaukaskiej. W latach osiemdziesiątych wstrzymano import matek tej rasy z powodu rozprzestrzeniania się pasożyta Varroa destructor (wówczas błędnie rozpoznawanego jako Varroa jacobsoni), co groziło załamaniem programu użytkowego wykorzystania mieszańców. Podjęcie zatem kroków w kierunku gromadzenia rezerw genetycznych pszczół tej rasy stało się nieodzowne. Sięgnięto w tym celu po opracowania Oddziału Pszczelnictwa ISK z zakresu hodowli zachowawczej małych populacji pszczół drogą tak zwaną pasieczno-laboratoryjną.
Program masowej hodowli zachowawczej
Prace badawcze na temat hodowli zachowawczej populacji pszczół zostały rozpoczęte przez OP ISK w połowie lat 70. XX w., od roku 1981 głównie orientowane były one na pszczołę kaukaską. Chodziło o metody hodowlane i o pszczeli materiał. Dzięki temu przedsięwzięciu już w 1988 roku Oddział Pszczelnictwa ISK mógł przekazać praktyce pierwszą pulę matek pszczelich oraz przepis na reprodukcję populacji pszczoły kaukaskiej. W ten sposób kryzys w wytwarzaniu pszczół mieszańców użytkowych został zażegnany, a środki przeciwdziałania takim sytuacjom w przyszłości - opisano jasno w instrukcji wdrożeniowej Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej [1].
Instrukcja wdrożeniowa zawiera opracowanie merytoryczne funkcjonowania systemu hodowli zachowawczej, opartego na współdziałaniu hodowców w skali krajowej. W systemie tym przewidziano rozpowszechnianie nieodpłatne materiału hodowlanego pszczoły rasy kaukaskiej, będącego w posiadaniu Oddziału Pszczelnictwa ISK, jak i materiału, który mogą udostępnić hodowcy podejmujący współpracę. Oddział Pszczelnictwa ISK dysponował wówczas pokaźnym zasobem pszczół rasy kaukaskiej, w którym kluczowa rola przypadła matkom świeżo pozyskanym z radzieckiego Instytutu Pczełowodstwa w Rybnem w ramach wynegocjowanego w 1987 roku porozumienia o współpracy naukowej (strona polska zrewanżowała się matkami rasy środkowoeuropejskiej).
Tak pomyślane wdrożenia wnosiły szansę utworzenia na terenie kraju zamkniętej pod względem rozrodczym populacji pszczoły rasy kaukaskiej, w której utrzymaniu może uczestniczyć nieokreślona liczba hodowców współpracujących ze sobą na tym odcinku. Liczono się z tym, że do tego przedsięwzięcia może przystąpić każdy pszczelarz, jeżeli jest w stanie zaprowadzić w swojej pasiece pszczoły kaukaskie i tę populację reprodukować w czystości rasowej z pomocą sztucznego uansieniania matek pszczelich. Kwestię metod hodowli, selekcji i doboru, potraktowano liberalnie, zarówno co do zakresu i zaangażowania jak i efektu w sferze wykorzystywania matek pszczelich i rojów tej populacji pod względem hodowlanym i użytkowym. W systemie ogólnokrajowym wdrożenia każdy hodowca miał otwartą drogę do korzystania z materiału hodowlanego innych hodowców tej sieci, udostępniając przy tym swój dorobek hodowlany.
Wyniki programu masowej hodowli zachowawczej
W okresie trzech lat, od 1988 do 1990 roku, Oddział Pszczelnictwa ISK wniósł do krajowej puli 935 matek pszczelich nie licząc własnych zasobów. Ten materiał genetyczny, przetworzony i zintegrowany z tym, który był w posiadaniu polskich hodowców, jest źródłem ich obecnych sukcesów w postaci linii pszczół, uznanych i cenionych w krzyżowaniu. Ciągłość rodowodów jest tutaj oczywista. Całokształt prac związanych z programem oraz dokumentację hodowlaną zrębów źródłowej populacji zachowawczej pszczoły kaukaskiej w Polsce przedstawiono w pracy Pokłosie wdrażania masowej hodowli pszczoły kaukaskiej 1988-1990 [2].
Źródła
- ↑ Gromisz M. (1988): Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej. Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa seria F, nr 37. Instrukcja wdrożeniowa. ISSN-0208-6441. PDF
- ↑ Gromisz M. (2012): Pokłosie wdrażania masowej hodowli pszczoły kaukaskiej 1988-1990. Edycja 2.0 poprawiona. ApisWiki, czerwiec 2012. PDF
