Hodowla pszczoły w Polsce

Z ApisWiki.PL
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
m
 
(Nie pokazano 45 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
Zabiegi hodowlane wokół pszczoły miodnej realizowane poprzez selekcję i dobór różnymi metodami, mniej lub bardziej udane, na terenie Polski amatorskie ich początki sięgają wieku XIX, dopiero jednak po drugiej wojnie światowej zyskały należytą oprawę, potraktowane jako integralna część hodowli zwierząt gospodarskich, z wszelkimi uwarunkowaniami z mocy ustawy, precyzowanymi w przypisach wykonawczych, na których opiera się licencjonowana hodowla elitarna; początek o znaczeniu krajowym tych przemian datuje się na 1943, kiedy to lubelski Związek Pszczelarzy utworzył pierwsze w Polsce trutowisko w Dąbrowie Leśnej pod Lublinem. W następnych latach kształtował się stopniowo współczesny obraz polskiej hodowli pszczoły miodnej; dzięki wspólnym staraniom związków pszczelarskich, państwowej służby rolnej i instytucji naukowo-badawczych prawie każdego kolejnego roku przybywało na tym odcinku coś nowego, tworząc swoiste kalendarium zdarzeń, wymienimy te najważniejsze:
+
Początki zabiegów hodowlanych wokół pszczoły miodnej realizowanych poprzez selekcję i dobór różnymi metodami, na terenie Polski sięgają wieku XIX. Dopiero jednak po drugiej wojnie światowej zyskały one należytą oprawę, potraktowane jako integralna część [[hodowla zwierząt|hodowli zwierząt]] gospodarskich, z wszelkimi uwarunkowaniami z mocy ustawy, precyzowanymi w przepisach wykonawczych, na których opiera się licencjonowana [[hodowla elitarna]] <ref name="pszczelarstwo1-1"/>. (Odróżnić należy [[hodowla zwierząt|hodowlę]] pszczoły od [[chów zwierząt|chowu]] pszczoły, którego to początki na ziemiach polskich sięgają czasów starożytnych <ref name="lelewel1856"/> <ref name="żabko1953"/> <ref name="pszczelarstwo26-11_18"/> <ref name="prabucki1998"/>.)
 +
 
 +
:* [[Hodowla pszczoły w Polsce do drugiej wojny światowej]]
 +
 
 +
Przemiany o znaczeniu krajowym rozpoczęły się w 1943 roku, kiedy to lubelski Związek Pszczelarzy utworzył pierwsze w Polsce trutowisko w Dąbrowie Leśnej pod Lublinem. W następnych latach kształtował się stopniowo współczesny obraz polskiej hodowli pszczoły miodnej; dzięki wspólnym staraniom związków pszczelarskich, państwowej służby rolnej i instytucji naukowo-badawczych prawie każdego kolejnego roku przybywało na tym odcinku coś nowego, tworząc swoiste kalendarium zdarzeń, wymienimy te najważniejsze:
 +
 
 +
* 1945 - 15 września odbył się w Warszawie zjazd delegatów Wojewódzkich Związków Pszczelarzy, na którym powołano Centralny Związek Pszczelarzy Rzeczypospolitej Polski (rozwiązany w 1948, po czym reaktywowany w 1956)  <ref name="pasieka1946-1-2_30"/> <ref name="dzrporpszczel4_137-145"/>. Zarówno pszczelarze, jak i władze związkowe rozumiały, że jednym z elementów powojennej odbudowy pszczelarstwa w Polsce musi być proces uszlachetnienia pogłowia pszczelego. Wybitne osiągnięcia hodowlane na tym polu odnieśli pszczelarze śląscy, zrzeszeni w Katowickim WZP.  Począwszy od 1946 roku realizowali oni przemyślany i konsekwentny program hodowlany  w oparciu o własne trutowiska <ref name="pszczelarstwo3-4_19"/> <ref name="pszczelarstwo6-3_22"/> <ref name="pszczelarstwo10-5_151"/> <ref name="pszczelarstwo14-7-8_1"/> <ref name="80-lecie_zwpnalabiok"/>.
  
 
* 1946 - ujęcie w spójny system rozwoju hodowli pszczół na terenie kraju, zainicjowane przez Centralny Związek Pszczelarzy i wsparte przez Ministerstwo Rolnictwa, realizowane w postaci hodowli strefowej, opartej na selekcji pszczoły miejscowej i kontroli doboru poprzez trutowiska.  
 
* 1946 - ujęcie w spójny system rozwoju hodowli pszczół na terenie kraju, zainicjowane przez Centralny Związek Pszczelarzy i wsparte przez Ministerstwo Rolnictwa, realizowane w postaci hodowli strefowej, opartej na selekcji pszczoły miejscowej i kontroli doboru poprzez trutowiska.  
  
:* [[Trutowiska w Polsce|Trutowiska w Polsce]]
+
:* [[Hodowla strefowa]]
 +
:* [[Trutowiska w Polsce]]
  
 
* 1946 - zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie uznawania pasiek za postępowe, przykładowe, doświadczalne i zarodowe.
 
* 1946 - zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie uznawania pasiek za postępowe, przykładowe, doświadczalne i zarodowe.
  
* 1957 - inwentaryzacja pszczoły krajowej, badania prowadzone na szeroką skalę przez Oddział Pszczelnictwa  ISK, w wyniku których pozyskano opis morfologiczny populacji pszczół występujących na terenie Polski. (Badania podsumowuje publikacja z 1966<ref name="pzn66"/>.)
+
* 1957 - inwentaryzacja pszczoły krajowej, badania prowadzone na szeroką skalę przez Oddział Pszczelnictwa  ISK, w wyniku których pozyskano opis morfologiczny populacji pszczół występujących na terenie Polski. (Badania podsumowuje publikacja z 1966 <ref name="pzn66"/>.)
  
:* [[Badania morfologiczne krajowej pszczoły miodnej| Badania morfologiczne krajowej pszczoły miodnej]]
+
:* [[Inwentaryzacja pszczoły krajowej 1957-1959]]
  
* 1956 - przeszczepienie na grunt polski sztucznego unasieniania matek pszczelich ([[Józef Kalinowski|J.Kalinowski]], J.Woyke).
+
* 1958 - przeszczepienie na grunt polski sztucznego unasieniania matek pszczelich ([[Józef Kalinowski|J.Kalinowski]], J.Woyke) <ref name="pszczelarstwo9-10_274"/> <ref name="pszczelarstwo10-2_39"/>.
  
* 1960 - ustawa o hodowli zwierząt gospodarskich, w zakresie hodowli pszczoły miodnej dotyczy uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne<ref name="dzu1960_54"/>.
+
* 1960 - ustawa o hodowli zwierząt gospodarskich, w zakresie hodowli pszczoły miodnej dotyczy uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne <ref name="dzu1960_54"/>.
  
 
* 1963 - została utworzona z inicjatywy A. Chwałkowskiego Stacja Hodowli i Unasieniania Pszczół w Bochni w ramach struktur Zakładu Unasieniania Zwierząt w Zabierzowie k. Krakowa, jako pierwsza w Polsce i Europie instytucjonalna organizacja hodowli, w której statutowo sprawowanie doboru oparto na sztucznym unasienianiu matek pszczelich, co się równało zmianie kwalifikacji tej umiejętności z eksperymentalnej na masową.  
 
* 1963 - została utworzona z inicjatywy A. Chwałkowskiego Stacja Hodowli i Unasieniania Pszczół w Bochni w ramach struktur Zakładu Unasieniania Zwierząt w Zabierzowie k. Krakowa, jako pierwsza w Polsce i Europie instytucjonalna organizacja hodowli, w której statutowo sprawowanie doboru oparto na sztucznym unasienianiu matek pszczelich, co się równało zmianie kwalifikacji tej umiejętności z eksperymentalnej na masową.  
  
* 1964 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (L.Bornus) Jednolitego systemu hodowli zarodowej pszczół, obejmujące kompleksowo metody selekcji i doboru oraz oceny wartości użytkowej, później doskonalone.
+
* 1964 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (L.Bornus) Jednolitego systemu hodowli zarodowej pszczół, obejmujące kompleksowo metody selekcji i doboru oraz oceny wartości użytkowej, później doskonalone <ref name="jedsyshod_1964"/>.
  
* 1965 - początek większych importów matek pszczelich rasy kaukaskiej, realizowanych przez Centralę Spółdzielni Ogrodniczych, co wymusiło zmianę koncepcji hodowlanych (nieprzydatność hodowli strefowej).
+
* 1965 - początek większych importów matek pszczelich rasy kaukaskiej, realizowanych przez Centralę Spółdzielni Ogrodniczych, co wymusiło zmianę koncepcji hodowlanych (nieprzydatność [[Hodowla strefowa|hodowli strefowej]]).
  
* 1966 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) projektu rozporządzenia w sprawie hodowli pszczoły miodnej, wprowadzające wyróżnienie matek pszczelich przez wpis do hodowlanej księgi wstępnej i księgi głównej, na podobieństwo praktyki w hodowli zwierząt gospodarskich, co doczekało się uznania dopiero w 1997, poprzestano natomiast na rejestrowaniu linii hodowlanych.
+
* 1966 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) projektu rozporządzenia w sprawie hodowli pszczoły miodnej, wprowadzające wyróżnienie matek pszczelich przez wpis do hodowlanej księgi wstępnej i księgi głównej, na podobieństwo praktyki w hodowli zwierząt gospodarskich, co doczekało się uznania dopiero w 1997, poprzestano natomiast na rejestrowaniu linii hodowlanych <ref name="zarzhod_1966"/>.
  
 
:* [[Linie hodowlane pszczoły w Polsce|Linie hodowlane pszczoły w Polsce]]
 
:* [[Linie hodowlane pszczoły w Polsce|Linie hodowlane pszczoły w Polsce]]
  
* 1973 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) instrukcji dotyczącej oceny wartości użytkowej selekcjonowanych pszczół, traktującej cechy morfologiczne jako integralny składnik indeksu selekcyjnego.
+
* 1973 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) instrukcji dotyczącej oceny wartości użytkowej selekcjonowanych pszczół, traktującej cechy morfologiczne jako integralny składnik indeksu selekcyjnego <ref name="isop-3-73-150"/>.
  
* 1974 - opublikowanie wyników stacjonarnej oceny wartości pszczół rasy kaukaskiej i kraińskiej jako komponentów do krzyżowania z pszczołą miejscową środkowoeuropejską (rejonizacja środowiskowa).
+
* 1974 - opublikowanie wyników stacjonarnej oceny wartości pszczół rasy kaukaskiej i kraińskiej jako komponentów do krzyżowania z pszczołą miejscową środkowoeuropejską (rejonizacja środowiskowa) <ref name="pzn18_1-51"/>  <ref name="pzn18_53-75"/> <ref name="pzn18_77-90"/>.
  
* 1975 - zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne<ref name="mp1975_6"/>.
+
* 1975 - zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne <ref name="mp1975_6"/>.
  
 
* 1975 - wypracowanie (M.Gromisz) koncepcji terenowej oceny wartości użytkowej pszczół, przyjętej zrazu bez entuzjazmu, zaakceptowanej w pełni w końcu lat osiemdziesiątych.
 
* 1975 - wypracowanie (M.Gromisz) koncepcji terenowej oceny wartości użytkowej pszczół, przyjętej zrazu bez entuzjazmu, zaakceptowanej w pełni w końcu lat osiemdziesiątych.
  
* 1976 - utworzenie zamkniętego rejonu hodowli pszczoły augustowskiej.
+
* 1976 - utworzenie [[Zamknięty rejon hodowli pszczoły augustowskiej|zamkniętego rejonu hodowli pszczoły augustowskiej]].
  
:* [[Rezerwy genetyczne pszczoły krajowej| Rezerwy genetyczne pszczoły krajowej]]
+
:* [[Zasoby pszczoły rodzimej i ich ochrona]]
  
* 1977 - norma branżowa na matki pszczele, według projektu opracowanego w Oddziale Pszczelnictwa ISK (Z.Konopacka, M.Gromisz, W.Skowronek)<ref name="bn-77"/>.
+
* 1977 - norma branżowa na matki pszczele, według projektu opracowanego w Oddziale Pszczelnictwa ISK (Z.Konopacka, M.Gromisz, W.Skowronek) <ref name="bn-77"/>.
  
 
* 1978 - przejęcie zadań organizacyjnych i nadzoru hodowlanego pszczoły miodnej przez Centralną Stację Hodowli Zwierząt (obecnie [http://www.kchz.agro.pl/ Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt]).
 
* 1978 - przejęcie zadań organizacyjnych i nadzoru hodowlanego pszczoły miodnej przez Centralną Stację Hodowli Zwierząt (obecnie [http://www.kchz.agro.pl/ Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt]).
  
* 1978 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) metody określania czystości rasowej oraz metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej populacji sekcjonowanej, pozbawiając indeks selekcyjny składnika w postaci wartości cech morfologicznych, przypisując im jedynie rolę sprawdzianu zgodności z modelem rasy.
+
* 1978 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) metody określania czystości rasowej oraz metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej populacji sekcjonowanej, pozbawiając indeks selekcyjny składnika w postaci wartości cech morfologicznych, przypisując im jedynie rolę sprawdzianu zgodności z modelem rasy <ref name="pisik_f13"/>.
  
* 1978 - opis morfologiczny pszczoły rasy kaukaskiej opracowany w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) na potrzeby hodowli (model rasowy).
+
* 1978 - opis morfologiczny pszczoły rasy kaukaskiej opracowany w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) na potrzeby hodowli (model rasowy) <ref name="pzn22_85-93"/>.
  
* 1978 - opublikowanie wyników stacjonarnej oceny zdolności krzyżowniczych linii hodowlanych selekcjonowanych w kraju.
+
* 1978 - opublikowanie wyników stacjonarnej oceny zdolności krzyżowniczych linii hodowlanych selekcjonowanych w kraju <ref name="pzn22_3-19"/> <ref name="pzn22_21-30"/> <ref name="pzn22_31-39"/> <ref name="pzn22_41-48"/> <ref name="pzn22_49-58"/>.
  
* 1981 - wskazówki metodyczne do oceny morfologicznej pszczół linii hodowlanych selekcjonowanych w Polsce opracowane w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz).
+
* 1981 - wskazówki metodyczne do oceny morfologicznej pszczół linii hodowlanych selekcjonowanych w Polsce opracowane w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) <ref name="pzn25_51-66"/>.
  
* 1981 - utworzenie zamkniętego rejonu hodowli pszczoły kampinoskiej.
+
* 1981 - utworzenie [[Zamknięty rejon hodowli pszczoły kampinoskiej|zamkniętego rejonu hodowli pszczoły kampinoskiej]] (por. [[Zasoby pszczoły rodzimej i ich ochrona]]).
  
:* [[Rezerwy genetyczne pszczoły krajowej| Rezerwy genetyczne pszczoły krajowej]]
+
* 1981 - opis morfologiczny pszczoły kraińskiej importowanej z Austrii i z byłej Jugosławii, opracowany w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz, J.Troszkiewicz) <ref name="pzn25_105-117"/>.
  
* 1981 - opis morfologiczny pszczoły kraińskiej importowanej z Austrii i z byłej Jugosławii, opracowany w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz, J.Troszkiewicz).
+
* 1987 - przekroczenie 10.000 w liczbie unasienianych sztucznie matek pszczelich, co stanowiło ponad 20% ich licencjonowanej puli (15% unasieniano na trutowisku).
  
* 1987 - przekroczenie 10.000 w liczbie unasienianych sztucznie matek pszczelich, co stanowiło ponad 20% ich licencjonowanej puli (15% unasieniano na trutowisku).
+
* 1988 - wdrożenia na skalę krajową masowej hodowli pszczoły kaukaskiej podjęte przez Oddział Pszczelnictwa ISK w momencie narastania kryzysu hodowli pszczoły tej rasy z powodu zaniechania importu matek (względy sanitarne) <ref name="pisik_f37"/>.
 
+
* 1988 - wdrożenia na skalę krajową masowej hodowli pszczoły kaukaskiej podjęte przez Oddział Pszczelnictwa ISK w momencie narastania kryzysu hodowli pszczoły tej rasy z powodu zaniechania importu matek (względy sanitarne).
+
  
 
:* [[Hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej| Hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej]]
 
:* [[Hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej| Hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej]]
  
* 1997 - ustawa o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, w której hodowla pszczoły miodnej jest potraktowana integralnie, w odczuciu pszczelarzy jako ukoronowanie dotychczasowego rozwoju ich myśli hodowlanej, weryfikowanej przez naukę i praktykę (ustawa nowelizowana w 2004 i 2007)<ref name="dzu1997_123"/>.
+
* 1997 - ustawa o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, w której hodowla pszczoły miodnej jest potraktowana integralnie, w odczuciu pszczelarzy jako ukoronowanie dotychczasowego rozwoju ich myśli hodowlanej, weryfikowanej przez naukę i praktykę (ustawa nowelizowana w 2004 i 2007) <ref name="dzu1997_123"/>.
  
 
* 2001 - opis cech morfologicznych pszczoły miodnej oraz instrukcja ich pomiarów i przetwarzania matematycznego wyników w celach identyfikacji taksonomicznej populacji hodowlanych (Oddział Pszczelnictwa ISK, M.Gromisz).
 
* 2001 - opis cech morfologicznych pszczoły miodnej oraz instrukcja ich pomiarów i przetwarzania matematycznego wyników w celach identyfikacji taksonomicznej populacji hodowlanych (Oddział Pszczelnictwa ISK, M.Gromisz).
  
* 2001 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) rejestru matek rasy kaukaskiej od 1968, na których opiera się reprodukcja selekcjonowanych w Polsce pszczół tej rasy w 2000 w pasiekach hodowlanych Oddziału Pszczelnictwa ISK, SHiUZ w Brzesku, ODR w Końskowoli i SHiUZ w Kocierzowych.
+
* 2001 - opracowanie w Oddziale Pszczelnictwa ISK (M.Gromisz) rejestru matek rasy kaukaskiej od 1968, na których opiera się reprodukcja selekcjonowanych w Polsce pszczół tej rasy do 2000 roku w pasiekach hodowlanych Oddziału Pszczelnictwa ISK, SHiUZ w Brzesku, ODR w Końskowoli i SHiUZ w Kocierzowych.
  
 
:* [[Rejestr matek pszczelich rasy kaukaskiej|Rejestr matek pszczelich rasy kaukaskiej]]
 
:* [[Rejestr matek pszczelich rasy kaukaskiej|Rejestr matek pszczelich rasy kaukaskiej]]
  
* 2002 - regulamin wpisu matek pszczelich do ksiąg hodowlanych dla linii pszczół, opracowany przez Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, regulujący sprawy techniczne związane z zakładaniem ksiąg dla linii hodowlanych i wpisu do nich matek pszczelich.
+
* 2002 - regulamin wpisu matek pszczelich do ksiąg hodowlanych dla linii pszczół, opracowany przez [http://www.kchz.agro.pl/ Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt], regulujący sprawy techniczne związane z zakładaniem ksiąg dla linii hodowlanych i wpisu do nich matek pszczelich.
  
* 2007 - Nowelizacja ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich<ref name="dzu2007_133"/>.     
+
* 2007 - Nowelizacja ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich <ref name="dzu2007_133"/>.     
 +
 
 +
* 2011 - 25 sierpnia [http://bip.izoo.krakow.pl/ Instytut Zootechniki - PIB] oraz [http://www.kchz.agro.pl/ Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt] zawarły Porozumienie w sprawie współpracy w zakresie realizacji programów ochrony zasobów genetycznych pszczół rasy środkowoeuropejskiej, w ramach szerszego [http://www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl/ Programu Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich]. Strony porozumienia zobowiązały się do współpracy w realizacji programów ochrony zasobów genetycznych pszczół rasy środkowoeuropejskiej linii: [[Linia Asta|Asta]], [[Linia Augustowska|Augustowska]], [[Linia Kampinoska|Kampinoska]] i [[Linia Północna|Północna]]. Porozumienie to jest formalną kontynuacją poprzednich programów hodowli zachowawczej tych linii, i obejmuje je wspólnym nadzorem.
  
 
== Źródła ==
 
== Źródła ==
 +
 
<references>
 
<references>
<ref name="pzn66">Bornus L., Demianowicz A., Gromisz M. (1966): Morfometryczne badania krajowej pszczoły miodnej ''Apis mellifica L.''. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 10(1-2-3-4):1-46. [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/pzn/pzn10_1-46.pdf PDF]</ref>
+
<ref name="lelewel1856">Lelewel J. (1856): Pszczoły i bartnictwo w Polsce. Przedruk w: ''Pszczelnictwo współczesne'' 1946, 1(12):226-241. (Po raz pierwszy praca wyszła drukiem w roku 1856 w Poznaniu, nakładem J.K. Żupańskiego.) [{{SERVER}}/archive/pub/pszczwspol/pszczwspol1946-12_226-241.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo1-1">Demianowicz A. (1950): Poprawa pszczelarskiego materiału hodowlanego. ''Pszczelarstwo'' 1(1):2. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo1-1.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="żabko1953">Żabko-Potopowicz A. (1953): Dzieje bartnictwa w Polsce w świetle dotychczasowych badań. ''Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych'' t. XV, rok 1953, ss. 7-56, PWN, Poznań 1955. [{{SERVER}}/archive/pub/varia/zabko-potopowicz1953.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref  name="prabucki1998">Prabucki J. (1998): Historia pszczelnictwa. W:  Prabucki J. (red.) ''Pszczelnictwo''. Wydawnictwo Promocyjne Albatros, Szczecin 1998, ISBN 83-85796-70-3, ss. 335-371.</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo26-11_18">Mazak St. (1975): Barć odrzańska ma około 2055 lat. ''Pszczelarstwo'' 26(11):18. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo26-11_18.pdf PDF]
 +
:Pastwiński R. (1985): Barć odrzańska młodsza? ''Pszczelarstwo'' 36(3):17. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo36-3_17.pdf PDF]
 +
</ref>
 +
 
 +
<ref name="dzrporpszczel4_137-145">Piekut H. (1989): Polski Związek Pszczelarski - tradycja i współczesność. W: ''Dzierżonowski poradnik pszczelarski z terminarzem'', Rocznik IV, Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole 1989, ss. 137-145. [{{SERVER}}/archive/pub/varia/dzrporpszczel4_137-145.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pasieka1946-1-2_30">Wawryn T. (1946): Ze świata pszczelarskiego. ''Pasieka'' I/III(1-2):30.[{{SERVER}}/archive/pub/pasieka/pasieka1946-1-2_30.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo3-4_19">Kubok J. (1952): Prace selekcyjne na Śląsku Cieszyńskim. ''Pszczelarstwo'' 3(4):19. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo3-4_19.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo10-5_151">Kubok J. (1959): Hodowla selekcyjna Związku Pszczelarzy Woj. Katowickiego. ''Pszczelarstwo'' 10(5):151. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo10-5_151.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo6-3_22">J.S. (1955): O pracy selekcyjnej pszczelarzy śląskich. ''Pszczelarstwo'' 6(3):22. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo6-3_22.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo14-7-8_1">Kubok J.(1963): Piętnaście lat pracy hodowców śląskich. ''Pszczelarstwo'' 14(7-8):1. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo14-7-8_1.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="80-lecie_zwpnalabiok">Pyszny B. (1980): Z dziejów pszczelarstwa województwa katowickiego. W: ''80-lecie Związku Pszczelarzy na Łabędy i Okolicę'' Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Katowicach, Łabędy 18-19 październik 1980 r., Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu 1980. [{{SERVER}}/archive/pub/varia/80-lecie_zwpnalabiok.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo9-10_274">Kalinowski J. (1958): Sztuczne unasienianie matek pszczelich. ''Pszczelarstwo'' 9(10):274. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo9-10_274.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pszczelarstwo10-2_39">Kalinowski J. (1959): Sztuczne unasienianie matek pszczelich. ''Pszczelarstwo'' 10(2):39. [{{SERVER}}/archive/pub/pszczelarstwo/pszczelarstwo10-2_39.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="jedsyshod_1964">Bornus L. (1964): ''Jednolity system hodowli zarodowej pszczół'' Centrala Spółdzielni Ogrodniczych, Warszawa 1964. [{{SERVER}}/archive/pub/varia/jedsyshod_1964.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn66">Bornus L., Demianowicz A., Gromisz M. (1966): Morfometryczne badania krajowej pszczoły miodnej ''Apis mellifica L.''. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 10(1-2-3-4):1-46. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn10_1-46.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="zarzhod_1966">Gromisz M. (1966): Zarządzenie o hodowli pszczół. Projekt roboczy (brulion). [{{SERVER}}/archive/pub/varia/zarzhod_1966_brulion.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="isop-3-73-150">Gromisz M. (1973): Ocena wartości użytkowej selekcjonowanych pszczół. Instrukcja. ISOP, Puławy, luty 1973.  [{{SERVER}}/archive/pub/varia/isop-3-73-150.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="bn-77">Norma branżowa nr BN-77/9148-02 (Dz. Norm i Miar nr 10/1977 poz. 33 [{{SERVER}}/archive/pub/pakt/bn-77_9148-02.pdf PDF]) ustanowiona przez Ministra Rolnictwa dnia 9 marca 1977 r. jako obowiązująca w zakresie obrotu (od 1 I 1978), obejmuje matki pszczele (''Apis mellifera L.'') licencjonowane z hodowli pasiek uznanych za zarodowe i reprodukcyjne. Rozróżnia się matki zarodowe reprodukcyjne i użytkowe rasy środkowoeuropejskiej, kaukaskiej i kraińskiej, unasieniane przez trutnie swojej rasy, a w przypadku matek reprodukcyjnych i użytkowych także innej rasy (mieszańce) lub w klasie matek użytkowych - nieunasienione. W jakościowych wymaganiach, również jako kryterium przynależności rasowej, bierze się pod uwagę cechy morfologiczne i biologiczne, barwę oskórka i owłosienia, masę ciała (minimalna dla matek unasiennionych 205-210 mg), liczbę rurek jajnikowych (290-310), szerokość III i IV tergitu odwłokowego (6,34-6,54 mm) i długość przedniego prawego skrzydła (9,53-9,75 mm).</ref>.
 +
 
 +
<ref name="mp1975_6">''Zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 10 lutego 1975 r. w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne'' M.P. 1975 nr 6 poz. 36. [{{SERVER}}/archive/pub/pakt/mp1975_6-36.pdf PDF] (Tekst ogłoszony.)</ref>
 +
 
 +
<ref name="dzu1960_54">''Ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o hodowli zwierząt gospodarskich'' Dz.U. 1960 nr 54 poz. 310. [{{SERVER}}/archive/pub/pakt/dzu1960_54-310.pdf PDF] (Tekst ogłoszony.)</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn18_1-51">Bornus L. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bobrzecki J., Bojarczuk Cz., Gromisz M., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Ostrowska W., Woźnica J., Zaremba J. (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. I. Przydatność użytkowa mieszańców międzyrasowych pszczoły miodnej w warunkach przyrodniczych Polski. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 18:1-51. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn18_1-51.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn18_53-75">Woyke J., Jasiński, Smagowska B. (Kierownik Zespołu Badawczego: Bornus L.) (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. II. Porównanie organów rozrodczych oraz efektów sztucznego i naturalnego unasieniania pszczół róznych ras i ich mieszańców. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 18:53-75. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn18_53-75.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn18_77-90">Gromisz M., Bornus L. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bobrzecki J., Bojarczuk Cz., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Ostrowska W., Woźnica J., Zaremba J. (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. III. Ocena morfologiczna mieszańców miedzyrasowych pszczoły miodnej. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 18:77-90. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn18_77-90.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_85-93">Gromisz M. (1978): Charakterystyka morfologiczna pszczół kaukaskich importowanych w latach 1965-1975. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:85-93. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_85-93.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pisik_f13">Gromisz M. (1978): Metoda określania czystości rasowej pszczół oraz metoda oceny wartości użytkowej i hodowlanej populacji selekcjonowanej. ''Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa'' seria F, nr 13. Instrukcje wdrożeniowe. Ss. 5-13. [{{SERVER}}/archive/pub/pisik/pisik_f13.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_3-19">Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. I Produkcyjność mieszańców międzyliniowych pszczoły miodnej w różnych regionach Polski. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:3-19. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_3-19.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_21-30">Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Kaczmarek S., Kalinowski J., Nowakowski J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. II Rozwój rodzin pszczelich w stosunku do układu pożytków. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:21-30. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_21-30.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_31-39">Skowronek W., Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. III Produkcja wosku w różnych warunkach pożytkowych. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:31-39. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_31-39.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_41-48">Skowronek W., Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Nowakowski J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. IV Bilans woskowy w plastrach odciągniętych na węzie. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:41-48. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_41-48.pdf PDF]</ref>
 +
 
 +
<ref name="pzn22_49-58">Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Jabłońska J., Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Skowronek W., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. V. Charakterystyka morfologiczna pszczół linii czystych i mieszańców. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 22:49-58. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn22_49-58.pdf PDF]</ref>
  
<ref name="bn-77">Norma branżowa nr BN-77/9148-02 (Dz. Norm i Miar nr 10/1977 poz. 33 [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/varia/bn-77_9148-02.pdf PDF]) ustanowiona przez Ministra Rolnictwa dnia 9 marca 1977 r. jako obowiązująca w zakresie obrotu (od 1 I 1978), obejmuje matki pszczele (''Apis mellifera L.'') licencjonowane z hodowli pasiek uznanych za zarodowe i reprodukcyjne. Rozróżnia się matki zarodowe reprodukcyjne i użytkowe rasy środkowoeuropejskiej, kaukaskiej i kraińskiej, unasieniane przez trutnie swojej rasy, a w przypadku matek reprodukcyjnych i użytkowych także innej rasy (mieszańce) lub w klasie matek użytkowych - nieunasienione. W jakościowych wymaganiach, również jako kryterium przynależności rasowej, bierze się pod uwagę cechy morfologiczne i biologiczne, barwę oskórka i owłosienia, masę ciała (minimalna dla matek unasiennionych 205-210 mg), liczbę rurek jajnikowych (290-310), szerokość III i IV tergitu odwłokowego (6,34-6,54 mm) i długość przedniego prawego skrzydła (9,53-9,75 mm).</ref>.
+
<ref name="pzn25_51-66">Gromisz M. (1981): Morfologiczna ocena populacji rojów w pasiekach zarodowych. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 25:51-66.
 +
[{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn25_51-66.pdf PDF]</ref>
  
<ref name="mp1975_6">''Zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 10 lutego 1975 r. w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne'' M.P. 1975 nr 6 poz. 36. [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/varia/mp1975_6:36.pdf PDF] (Tekst ogłoszony.)</ref>
+
<ref name="pisik_f37">Gromisz M. (1988): Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej. ''Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa'' seria F, nr 37. Instrukcja wdrożeniowa. ISSN-0208-6441. [{{SERVER}}/archive/pub/pisik/pisik_f37.pdf PDF]</ref>
  
<ref name="dzu1960_54">''Ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o hodowli zwierząt gospodarskich'' Dz.U. 1960 nr 54 poz. 310. [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/varia/dzu1960_54:310.pdf PDF] (Tekst ogłoszony.)</ref>
+
<ref name="pzn25_105-117">Gromisz M., Troszkiewicz J. (1981): Charakterystyka morfologiczna pszczół rasy kraińskiej importowanych do polski w 1978 r. ''Pszczeln. Zesz. Nauk.'' 25:105-117. [{{SERVER}}/archive/pub/pzn/pzn25_105-117.pdf PDF]</ref>
  
<ref name="dzu1997_123">''Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich'' Dz. U. 1997 nr 123 poz. 774. [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/varia/dzu1997_123:774.pdf PDF] (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)</ref>
+
<ref name="dzu1997_123">''Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich'' Dz. U. 1997 nr 123 poz. 774. [{{SERVER}}/archive/pub/pakt/dzu1997_123-774.pdf PDF] (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)</ref>
  
<ref name="dzu2007_133">''Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich'' Dz. U. 2007 nr 133 poz. 921. [http://apis.gromisz.org.pl/archive/pub/varia/dzu2007_133:921.pdf PDF] (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)</ref>
+
<ref name="dzu2007_133">''Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich'' Dz. U. 2007 nr 133 poz. 921. [{{SERVER}}/archive/pub/pakt/dzu2007_133-921.pdf PDF] (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)</ref>
 
</references>
 
</references>
  
[[Category:Hodowla matek pszczelich w Polsce]]
+
[[Category:Hodowla pszczoły w Polsce]]
 +
[[Category:Systematyka i hodowla pszczoły]]

Aktualna wersja na dzień 12:05, 5 maj 2019

Początki zabiegów hodowlanych wokół pszczoły miodnej realizowanych poprzez selekcję i dobór różnymi metodami, na terenie Polski sięgają wieku XIX. Dopiero jednak po drugiej wojnie światowej zyskały one należytą oprawę, potraktowane jako integralna część hodowli zwierząt gospodarskich, z wszelkimi uwarunkowaniami z mocy ustawy, precyzowanymi w przepisach wykonawczych, na których opiera się licencjonowana hodowla elitarna [1]. (Odróżnić należy hodowlę pszczoły od chowu pszczoły, którego to początki na ziemiach polskich sięgają czasów starożytnych [2] [3] [4] [5].)

Przemiany o znaczeniu krajowym rozpoczęły się w 1943 roku, kiedy to lubelski Związek Pszczelarzy utworzył pierwsze w Polsce trutowisko w Dąbrowie Leśnej pod Lublinem. W następnych latach kształtował się stopniowo współczesny obraz polskiej hodowli pszczoły miodnej; dzięki wspólnym staraniom związków pszczelarskich, państwowej służby rolnej i instytucji naukowo-badawczych prawie każdego kolejnego roku przybywało na tym odcinku coś nowego, tworząc swoiste kalendarium zdarzeń, wymienimy te najważniejsze:

Źródła

  1. Demianowicz A. (1950): Poprawa pszczelarskiego materiału hodowlanego. Pszczelarstwo 1(1):2. PDF
  2. Lelewel J. (1856): Pszczoły i bartnictwo w Polsce. Przedruk w: Pszczelnictwo współczesne 1946, 1(12):226-241. (Po raz pierwszy praca wyszła drukiem w roku 1856 w Poznaniu, nakładem J.K. Żupańskiego.) PDF
  3. Żabko-Potopowicz A. (1953): Dzieje bartnictwa w Polsce w świetle dotychczasowych badań. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych t. XV, rok 1953, ss. 7-56, PWN, Poznań 1955. PDF
  4. Mazak St. (1975): Barć odrzańska ma około 2055 lat. Pszczelarstwo 26(11):18. PDF
    Pastwiński R. (1985): Barć odrzańska młodsza? Pszczelarstwo 36(3):17. PDF
  5. Prabucki J. (1998): Historia pszczelnictwa. W: Prabucki J. (red.) Pszczelnictwo. Wydawnictwo Promocyjne Albatros, Szczecin 1998, ISBN 83-85796-70-3, ss. 335-371.
  6. Wawryn T. (1946): Ze świata pszczelarskiego. Pasieka I/III(1-2):30.PDF
  7. Piekut H. (1989): Polski Związek Pszczelarski - tradycja i współczesność. W: Dzierżonowski poradnik pszczelarski z terminarzem, Rocznik IV, Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole 1989, ss. 137-145. PDF
  8. Kubok J. (1952): Prace selekcyjne na Śląsku Cieszyńskim. Pszczelarstwo 3(4):19. PDF
  9. J.S. (1955): O pracy selekcyjnej pszczelarzy śląskich. Pszczelarstwo 6(3):22. PDF
  10. Kubok J. (1959): Hodowla selekcyjna Związku Pszczelarzy Woj. Katowickiego. Pszczelarstwo 10(5):151. PDF
  11. Kubok J.(1963): Piętnaście lat pracy hodowców śląskich. Pszczelarstwo 14(7-8):1. PDF
  12. Pyszny B. (1980): Z dziejów pszczelarstwa województwa katowickiego. W: 80-lecie Związku Pszczelarzy na Łabędy i Okolicę Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Katowicach, Łabędy 18-19 październik 1980 r., Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu 1980. PDF
  13. Bornus L., Demianowicz A., Gromisz M. (1966): Morfometryczne badania krajowej pszczoły miodnej Apis mellifica L.. Pszczeln. Zesz. Nauk. 10(1-2-3-4):1-46. PDF
  14. Kalinowski J. (1958): Sztuczne unasienianie matek pszczelich. Pszczelarstwo 9(10):274. PDF
  15. Kalinowski J. (1959): Sztuczne unasienianie matek pszczelich. Pszczelarstwo 10(2):39. PDF
  16. Ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o hodowli zwierząt gospodarskich Dz.U. 1960 nr 54 poz. 310. PDF (Tekst ogłoszony.)
  17. Bornus L. (1964): Jednolity system hodowli zarodowej pszczół Centrala Spółdzielni Ogrodniczych, Warszawa 1964. PDF
  18. Gromisz M. (1966): Zarządzenie o hodowli pszczół. Projekt roboczy (brulion). PDF
  19. Gromisz M. (1973): Ocena wartości użytkowej selekcjonowanych pszczół. Instrukcja. ISOP, Puławy, luty 1973. PDF
  20. Bornus L. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bobrzecki J., Bojarczuk Cz., Gromisz M., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Ostrowska W., Woźnica J., Zaremba J. (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. I. Przydatność użytkowa mieszańców międzyrasowych pszczoły miodnej w warunkach przyrodniczych Polski. Pszczeln. Zesz. Nauk. 18:1-51. PDF
  21. Woyke J., Jasiński, Smagowska B. (Kierownik Zespołu Badawczego: Bornus L.) (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. II. Porównanie organów rozrodczych oraz efektów sztucznego i naturalnego unasieniania pszczół róznych ras i ich mieszańców. Pszczeln. Zesz. Nauk. 18:53-75. PDF
  22. Gromisz M., Bornus L. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bobrzecki J., Bojarczuk Cz., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Ostrowska W., Woźnica J., Zaremba J. (1974): Badania nad międzyrasowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. III. Ocena morfologiczna mieszańców miedzyrasowych pszczoły miodnej. Pszczeln. Zesz. Nauk. 18:77-90. PDF
  23. Zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 10 lutego 1975 r. w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i reprodukcyjne M.P. 1975 nr 6 poz. 36. PDF (Tekst ogłoszony.)
  24. Norma branżowa nr BN-77/9148-02 (Dz. Norm i Miar nr 10/1977 poz. 33 PDF) ustanowiona przez Ministra Rolnictwa dnia 9 marca 1977 r. jako obowiązująca w zakresie obrotu (od 1 I 1978), obejmuje matki pszczele (Apis mellifera L.) licencjonowane z hodowli pasiek uznanych za zarodowe i reprodukcyjne. Rozróżnia się matki zarodowe reprodukcyjne i użytkowe rasy środkowoeuropejskiej, kaukaskiej i kraińskiej, unasieniane przez trutnie swojej rasy, a w przypadku matek reprodukcyjnych i użytkowych także innej rasy (mieszańce) lub w klasie matek użytkowych - nieunasienione. W jakościowych wymaganiach, również jako kryterium przynależności rasowej, bierze się pod uwagę cechy morfologiczne i biologiczne, barwę oskórka i owłosienia, masę ciała (minimalna dla matek unasiennionych 205-210 mg), liczbę rurek jajnikowych (290-310), szerokość III i IV tergitu odwłokowego (6,34-6,54 mm) i długość przedniego prawego skrzydła (9,53-9,75 mm).
  25. Gromisz M. (1978): Metoda określania czystości rasowej pszczół oraz metoda oceny wartości użytkowej i hodowlanej populacji selekcjonowanej. Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa seria F, nr 13. Instrukcje wdrożeniowe. Ss. 5-13. PDF
  26. Gromisz M. (1978): Charakterystyka morfologiczna pszczół kaukaskich importowanych w latach 1965-1975. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:85-93. PDF
  27. Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. I Produkcyjność mieszańców międzyliniowych pszczoły miodnej w różnych regionach Polski. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:3-19. PDF
  28. Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Kaczmarek S., Kalinowski J., Nowakowski J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. II Rozwój rodzin pszczelich w stosunku do układu pożytków. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:21-30. PDF
  29. Skowronek W., Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. III Produkcja wosku w różnych warunkach pożytkowych. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:31-39. PDF
  30. Skowronek W., Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Nowakowski J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. IV Bilans woskowy w plastrach odciągniętych na węzie. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:41-48. PDF
  31. Gromisz M. (Kierownik Zespołu Badawczego), Bornus L., Bobrzecki J., Cieśla L., Jabłońska J., Kaczmarek S., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Skowronek W., Woźnica J., Zaremba J. (1978): Badania nad międzyliniowymi mieszańcami pszczoły miodnej. Cz. V. Charakterystyka morfologiczna pszczół linii czystych i mieszańców. Pszczeln. Zesz. Nauk. 22:49-58. PDF
  32. Gromisz M. (1981): Morfologiczna ocena populacji rojów w pasiekach zarodowych. Pszczeln. Zesz. Nauk. 25:51-66. PDF
  33. Gromisz M., Troszkiewicz J. (1981): Charakterystyka morfologiczna pszczół rasy kraińskiej importowanych do polski w 1978 r. Pszczeln. Zesz. Nauk. 25:105-117. PDF
  34. Gromisz M. (1988): Masowa hodowla zachowawcza pszczoły kaukaskiej. Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa seria F, nr 37. Instrukcja wdrożeniowa. ISSN-0208-6441. PDF
  35. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich Dz. U. 1997 nr 123 poz. 774. PDF (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)
  36. Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich Dz. U. 2007 nr 133 poz. 921. PDF (Tekst jednolity w opracowaniu Kancelarii Sejmu.)
Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia