Aleksandra Piłsudska

Z ApisWiki.PL
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Aleksandra Piłsudska (1882-1963) – działaczka niepodległościowa, druga żona marszałka Józefa Piłsudskiego.

Biografia

Urodziła się 12 grudnia 1882 w Suwałkach. Jej rodzice Piotr Paweł Szczerbiński (urzędnik magistratu) oraz Julia, z domu Zahorska, zmarli gdy miała 10 lat. Po śmierci rodziców wychowywały ją babka Karolina Zahorska i ciotka Maria Zahorska. W 1901 ukończyła gimnazjum w Suwałkach, w latach 1901-1904 uczęszczała w Warszawie na kursy handlowe i studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 rozpoczęła pracę urzędniczki w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli, w 1904 wstąpiła do PPS. W styczniu 1907 przypadkowo aresztowała ją policja rosyjska w Warszawie w mieszkaniu działacza PPS, jednak po miesiącu zwolniono ją z braku dowodów, które by ją obciążały. Po krótkim pobycie w Radzyminie udała się z misją konspiracyjną do Kijowa. W okresie tym nawiązała bliską przyjaźń z Józefem Piłsudskim, którego poznała już wcześniej w maju 1906. Uczestniczyła w przygotowaniu akcji bojowej PPS przeprowadzonej 26 września 1908 w Bezdanach k. Wilna. (Była to jedna z tzw. akcji ekspropriacyjnych, w których PPS zdobywała fundusze na działalność.) Zrabowano wówczas z pociągu pocztowego znaczną sumę pieniędzy, akcja w Bezdanach była jedyną tego typu, w której brał czynny udział Józef Piłsudski. Po udanej akcji wraz z Piłsudskim przewoziła i ukrywała zdobyte pieniądze. Przeniosła się do Lwowa i zatrudniła się w biurze fabrycznym. Nawiązała współpracę ze Związkiem Strzeleckim oraz współtworzyła Towarzystwo Opieki nad Więźniami Politycznymi. Po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich i służyła w oddziale wywiadowczo-kurierskim I Brygady. Po rozwiązaniu oddziału pozostała w konspiracji, działała w POW, za co została aresztowana przez Niemców w listopadzie 1915, poczym internowana w obozie w Szczypiornie, który opuściła po ogłoszeniu aktu 5 listopada 1916. Powróciła do Warszawy i podjęła pracę urzędniczki. Od 1917 do 1918 kontynuowała działalność w POW jako kurierka i wywiadowca. Od 1907 pozostawała w bliskiej przyjaźni, a później w związku partnerskim z Józefem Piłsudskim, urodziła mu dwie córki: w 1918 Wandę, a w 1920 Jadwigę. Para nie mogła jednak zawrzeć małżeństwa, gdyż Piłsudski był już żonaty z Marią Juszkiewiczową, która nie godziła się na rozwód. Ślub odbył się dopiero 25 października 1921 po śmierci pierwszej żony Piłsudskiego. Jako małżeństwo Aleksandra i Józef Piłsudscy w 1921 zakupili niewielki drewniany dom z ogrodem w podwarszawskim Sulejówku. Wkrótce obok niego wzniesiony został nowy dom murowany, ze środków ofiarowanych Marszałkowi z wdzięczności przez komitety żołnierskie i społeczne – willa „Milusin”. Utrzymanie przydomowego ogrodu, chociaż niewielkiego zajmowało J.P. dużo czasu, opiekowała się drzewkami owocowymi i doglądała kilku uli. Jak opisała to później we wspomnieniach, obchodzenia się z pszczołami nauczyła się teoretycznie z podręcznika St. Brzóski, a znajomy „peowiak” z sąsiedniej osady zapoznał ją z praktyką pasiecznictwa. Józef Piłsudski odpoczywając w ogrodzie lubił obserwować pracę pszczół, frapowała go organizacja społeczna rodziny pszczelej, o czym nieraz żartobliwie dyskutował z bliskimi, chętnie też jadał miód z przydomowej pasieki. Zainteresowanie pszczołami pp. Piłsudskich nie uszło uwadze środowiska pszczelarskiego, w 1928 instruktor N.Z.O.P Jan Kretczmer obsadził w Sulejówku rój pszczeli ofiarowany p. Marszałkowej. W 1929 pszczelarze zrzeszeni w N.Z.O.P podjęli uchwałę by obdarować p. Marszałkową pasieczką kilko ulową w ulach warszawskich (model ulepszony w 1928) oraz by za jej pośrednictwem zabiegać by p. Marszałek raczył objąć honorową prezesurę N.Z.O.P. W związku z uchwałą 7 czerwca 1929 do Sulejówka udała się delegacja w składzie: St. Brzósko (N.Z.O.P), dr Jankowski (Mławskie Tow. Pszcz.), W. Leman (Warszawskie Tow. Pszcz.), prośby pszczelarzy oficjalnie przedstawił dr Jankowski. J.P. podziękowała za ofiarowaną pasieczkę, prosząc jednak by była tylko paro ulowa, a to ze względu na lichy pożytek w okolicy. Co do honorowej prezesury – zapewniła delegatów, że jej mąż raczy tę godność przyjąć, tym bardziej, że bardzo lubi on pszczoły. W dalszej części wizyty J.P. opowiadała gościom o kłopotach pasiecznych oraz pokazała im swoją pasieczkę liczącą wówczas 3 ule. W okresie międzywojennym prowadziła działalność honorową i społeczną. Od 1926 zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Po 1926 zajmowała się pozyskiwaniem finansów dla stowarzyszenia „Nasz Dom”, które prowadziło zakład dla sierot. W Rodzinie Wojskowej organizowała w Warszawie przedszkola i szkoły powszechne dla dzieci wojskowych. W stowarzyszeniu „Osiedle” wspierała mieszkańców baraków dla bezdomnych w Warszawie, a w towarzystwie „Opieka” zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży. Działała także w Unii Obrończyń Ojczyzny, organizacji utrzymującej łączność między kombatantami pierwszej wojny światowej. Współredagowała dwa tomy wspomnieniowe uczestniczek działań niepodległościowych (Wierna służba: wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910-1915, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1927). Do 1939 pełniła funkcję przewodniczącej głównej komisji rewizyjnej obywatelskiego Komitetu Akcji Pomocy Zimowej. Po wybuchu wojny światowej we wrześniu 1939, wobec beznadziejnej sytuacji Warszawy wraz z córkami ewakuowała się do Wilna, a po wkroczeniu Rosjan do Polski, dalej na Litwę do Kowna, poczym udała się do Rygi, skąd odleciała rejsowym samolotem do Szwecji, a następnie samolotem specjalnym do Londynu. Na emigracji napisała Wspomnienia, których pierwsze wydanie ukazało się w 1960 w Londynie. Zmarła 31 marca 1963 w Londynie, pochowano ją na cmentarzu North Sheen. W 1992 jej prochy sprowadzono do Polski i złożono w grobowcu rodzinnym na warszawskich Powązkach.

(Red.)

Pisma

Źródła

Osobiste
Przestrzenie nazw
Warianty
Działania
Nawigacja
Narzędzia